فیل‌ها به‌مراتب کمتر از انسان‌ها به سرطان مبتلا می‌شوند. آیا ممکن است درمان سرطان در ژن‌های فیل‌ نهفته باشد؟

همان‌طور که پستانداران بزرگ‌جثه نسبت به سایر پستانداران بیشتر عمر می‌کنند، احتمال ابتلا به سرطان هم در آن‌ها کمتر است. این پدیده‌ای است که ریچارد پِتو (Richard Peto)، اپیدمی‌شناس از دانشگاه آکسفورد، در سال ۱۹۷۷ مطرح کرد که «پارادوکس پِتو» نامیده می‌شود. بر اساس این پدیده، حيوانات بزرگ‌جثه با وجود این‌که سلول‌های بیشتری دارند، کمتر به سرطان مبتلا می‌شوند. پژوهشگران بر این باورند که علت این پدیده را کشف کرده‌اند که  می‌تواند برای انسان‌ها هم مفید باشد.

دکتر جاشوا شیفمن (Jashua Schiffman) می‌گوید: «جثه فیل‌ها صد برابر انسان‌ است و باید همه‌شان از سرطان بمیرند و نسلشان منقرض شود. اما سرطان در آن‌ها کمتر است.»

پژوهشگران انستیتوی سرطان هانتسمن (Huntsman Cancer Institute) در دانشگاه یوتا و دانشگاه ایالتی آریزونا سال‌ها روی فیل‌های باغ‌ وحش‌ها و سیرک‌ها مطالعه کرده‌اند تا دریابند دلیل مصونیت فیل‌ها در مقابل ابتلا به این بیماری چیست. دکتر شیفمن به‌عنوان متخصص سرطان کودکان و استاد طب اطفال در دانشگاه یوتا با انستیتوی سرطان هانتسمن همکاری کرده است. او روی بیمارانی مطالعه می‌کند که پیشینه خانوادگی ابتلا به سرطان دارند، به‌خصوص بیماران مبتلا به سندروم لی‌ـ‌فرومنی (Li-Fraumeni Syndrome).

به گفته او، بسیاری از افراد دو نسخه از ژنی دارند که پروتئین پی‌۵۳ (P53) را رمزگذاری می‌کند، پروتئینی که شیفمن آن را «نگهبان ژنوم» می‌نامد. افراد مبتلا به لی‌‌ـ‌فرامنی، سندرم سرطان وراثتی، فقط یک نسخه ژن سازنده پی‌۵۳ دارند. وظیفه این پروتئین بازسازی سلول‌های معیوب و از بین بردن سلول‌هایی است که دارند سرطانی می‌شوند.

به گفته شیفمن، بدون این پروتئین احتمال ایجاد و رشد سلول‌های سرطانی افزایش پیدا می‌کند و افرادی که دچار سندروم لی‌ـ‌فرامنی‌اند تقریبا صد درصد در طول زندگی‌شان به سرطان مبتلا می‌شوند.

فیل‌ها اما در قیاس با انسان، به‌جای ۲ نسخه، بیش از ۴۰ نسخه از این ژن را که وظیفه‌اش ساخت پی‌۵۳ است در ساختار ژنی خود دارند. به عقیده شیفمن، یک جفت از این ۴۰ ژن، به‌صورت عادی در ساختار دی‌ان‌ای فیل‌ها وجود داشته و ۳۸ ژن دیگر با اختلاف جزیی طی هزاران سال تکامل به‌تدریج به ساختار ژنتیکی این حیوان اضافه شده است.

فرضیه شیفمن و همکارش کارلو مالی (Carlo Maley)، زیست‌شناس فرگشت از دانشگاه ایالتی آریزونا این بود که به‌واسطه وجود پروتئین پی‌۵۳، سلول‌های فیل‌ها با سرعتی به‌مراتب بیشتر از سلول‌های انسان ترمیم می‌شود.

اما آنچه کشف شد متفاوت از تئوری آن‌ها بود. به‌گفته شیفمن، پژوهش‌ها نشان داد سرعت بازسازی سلولی در انسان و فیل یکسان است، اما نگهبان ژنوم فیل‌ها از شیوه تهاجمی دیگر بیشتر استفاده می‌کند: مرگ سلول. به گفته شیفمن، در فیل‌ها جلوگیری از ابتلا به سرطان بسیار مهم‌تر از ترمیم و بازسازی سلول‌هایی است که در حال تقسیم سلولی غیرعادی‌اند. پس، به‌طور کامل از شر سلول‌های آسیب‌دیده خلاص می‌شوند.

شیفمن و گروه پژوهشی‌اش در قدم بعدی میزان تاثیر پی‌۵۳ در پیشگیری از بروز سرطان در سایر گونه‌های جانوری را آزمودند.

به گفته شیفمن، به نظر می‌رسید موش‌هایی تعداد بیشتری ژن سازنده پی‌۵۳ دریافت کردند به‌نوعی در مقابل سرطان مقاوم شدند. آن‌ها در آزمایشگاه پروتئین پی‌۵۳ فیل‌ها را به سلول‌های لی‌ـ‌فرامنی تزریق کردند تا ببینند چه نتیجه اتفاقی می‌افتد.

شیفمن می‌گوید: «ما سعی می‌کنیم پیشگامانه عمل کنیم و با استفاده از این یافته‌ها، داروهای دقیق‌تر و موثرتری تولید کنیم.»

به عقیده او، امکان دارد دارویی با شبیه‌سازی عملکرد پی‌۵۳، بتواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد یا بیماران سرطانی را درمان کند. او امیدوار است بتواند آزمایش‌های بالینی این پژوهش را در چند سال آینده به سرانجام برساند.