چرا «ایمنی جمعی» راه نجات از شیوع جهانی کرونا نیست؟
در وضعیت همهگیری جهانی، پیشبینی دشوار است. تغییرها روز به روز است و هر آنچه هفته پیش تصور میکردیم میدانیم تا پایان روز غلط از آب درمیآید. اوضاع چنان سریع تغییر میکند که حتی قطعیتهایی که فکر میکردیم از آن مطمئنیمــ نرخ تکثیر، علائم آلودگی، نکات کلیدی قرنطینه صحیحــ محل تردیدند و باید بازنگری شوند.
اما میان این همه تردید و بلاتکلیفی، موردی که انتظار نمیرفت مطرح شود بحث ایمنی جمعی است. در بسیاری از مقالهها و اظهارنظرها در مورد کوویدـ۱۹، این بحث طرح میشود که ایمنی جمعی، بهرغم خطرهای احتمالی، میتواند راهحل بحران فعلی باشد. بسیاری از آنها ایمنی جمعی را راهبردی میدانند که شاید موج بیماری را متوقف کند.
این حرف بیاساس است. ایمنی جمعی بدون واکسن اقدام بازدارنده و پیشگیرانه نیست. ایمنی جمعی وضعیتی را توصیف میکند که جمعیت در مقابل بیماری خاصی مصون است و ابتلا میان آن گروه شایع نمیشود. به بیان دیگر، تعداد افرادی که مبتلا میشوند کافی نیستــ یا بهدلیل واکسن یا ایمنی طبیعی.
بهعنوان مثال، اوریون را در نظر بگیرید. این بیماری در عین بیخطری بسیار مسری و آزاردهنده است و عوارض آن گاهی تمام عمر با فرد میماند. اوریون با واکسن پیشگیری میشود و واکسن آن بهقدری موثر است که این بیماری در روزگار ما بسیار نادر است.
نرخ تکثیر اوریون بین ۱۰ تا ۱۲ است، یعنی در جمعیت مستعدی که هیچکس مقابل این ویروس ایمن نیست، هر فرد آلوده میتواند این بیماری را به ۱۰ تا ۱۲ نفر منتقل کند. بنابراین بدون واکسن، حدود ۹۵ درصد جمعیت بهمرور مبتلا میشوند. اما حتی در موردی چنین مسری، هنوز حدود ۵ درصد جمعیت بیمار نمیشوند، چون وقتی بقیه مصوناند دیگر کسی نیست که بیماری را از او بگیرند.
میتوان این تعداد را با واکسن افزایش داد، زیرا واکسن هم افراد را در مقابل ابتلا مصون میکند هم مانع انتقال بیماری از افراد مبتلا به سایرین میشود. اگر تعداد افراد مصون کافی و مناسب باشد، جلوی گسترش بیماری گرفته میشود. این مفهوم مختصر و مفید ایمنی جمعی است.
در مورد اوریون، لازم است ۹۲ درصد جمعیت در مقابل بیماری مصون باشند تا شیوع آن کاملا متوقف شود؛ این آستانه ایمنی جمعی است. خوشبختانه میزان سرایتپذیری کوویدـ۱۹ بسیار کمتر از اوریون است، با نرخ تکثیر حدود ۳.
با این رقم، تعداد افرادی که باید مبتلا شوند کمتر اما همچنان بالاست، حدود ۷۰ درصد کل جمعیت، که همین مشخص میکند چرا ایمنی جمعی هرگز نمیتواند اقدامی پیشگیرانه محسوب شود.
اگر ۷۰ درصد جمعیت به بیماری مبتلا شود، اسم این دیگر پیشگیری از شیوع نیست. چطور میتواند باشد؟ بیشتر مردم کشور بیمارند! و امید واهی است اگر دل خوش کنیم که فقط با ابتلای جوانها به آن ۷۰ درصد برسیم. اگر فقط جوانها مصون باشند، گروههای میانسالی خواهیم داشت که هیچگونه مصونیتی ندارند و برای افرادی که از سن خاصی میگذرند ترک خانه بهشدت خطرناک و بهمعنای ابتلا خواهد بود.
اگر به پیامدهای این سناریوی فاجعهبار فکر کنیم، در خوشبینانهترین برآورد نرخ مرگومیر کوویدـ۱۹ حدود ۰/۵ تا ۱ درصد است. اگر ۷۰ درصد جمعیت کشور بیمار شود، این یعنی بین ۰/۳۵ تا ۰/۷ درصد جمعیت میمیرند، که رقم حاصل فاجعهبار است.
با توجه به اینکه حدود ۱۰ درصد مبتلایان نیاز دارند در بیمارستان بستری شوند، شاهد رقم بسیار بالای افرادی خواهیم بود که وضعیتشان وخیم است و همین پیامدهای جدی برای کشورها خواهد داشت.
متاسفانه ایمنی جمعی راهحل این بلای عالمگیر نیست. شاید بههرحال این اتفاق بیفتد، اما امید به اینکه راه نجات خواهد بود واقعبینانه نیست. زمانی میتوان از ایمنی جمعی صحبت کرد که واکسن تولید شده باشد، زیرا فقط در آن صورت است که واقعا میشود جلوی همهگیری را گرفت.
تا وقتی واکسن بیماری کوویدـ۱۹ موجود نیست، صحبت در مورد ایمنی جمعی بهعنوان راهبرد مقابله اشتباه محض است. خوشبختانه برای پیشگیری از گسترش ابتلا، راههای دیگری هم هست که همهشان میرسد به اینکه از افراد بیمار فاصله گرفته شود.
پس در خانه بمانید تا در امنیت و سلامت باشید و تا حد امکان فاصله فیزیکی با دیگران را رعایت کنید.