چهارشنبه گذشته (۱۳ فوریه) مرگبارترین روز شیوع ویروس جدید کرونا با ۲۴۲ مرگ رقم خورد و ۱۴ هزار و ۸۴۰ نفر به آمار مبتلایان به این ویروس جدید، که حالا رسما کووید‌ـ‌۱۹ نامیده می‌شود، در استان هوبی اضافه شد.

چینی‌ها می‌گویند شیوه جدید کشف و تعریف بیماری باعث این افزایش ناگهانی آمار مبتلایان شده است، اما دلیلی برای افزایش ناگهانی مرگ‌ها اعلام نشده است. با این همه، پژوهش جدیدی نشان می‌دهد احتمالا چینی‌ها و مقام‌های سازمان بهداشت جهانی در ارزیابی خطر کووید‌ـ‌۱۹ مرتکب اشتباه یا شاید پنهان‌کاری بزرگی شده‌اند. 

این پژوهش، که در دانشگاه اومئو در سوئد انجام شده است، نشان می‌دهد کووید‌ـ‌۱۹ احتمالا مسری‌تر از برآوردهای پیشین است. این یافته بر مبنای بازنگری در پژوهش‌های قبلی است که سرایت‌پذیری ویروس جدید را بررسی کرده بودند.

مسری‌تر از سارس

یواکیم روکلوف، استاد سلامت پایدار در دانشگاه اومئو و یکی از پژوهشگران بررسی جدید، می‌گوید: «بازنگری ما نشان می‌دهد کووید‌ـ‌۱۹ حداقل به‌اندازه سارس مسری است و این نشان‌دهنده درجه بالای اهمیت موضوع است.» 

سازمان بهداشت جهانی سرایت‌پذیری این ویروس را بر مبنای نرخ بازتولید، عددی بین ۱/۴ تا ۲/۵ برآورد کرده است. نرخ بازتولید تعداد افراد جمعیت سالم را که از طریق یک نفر آلوده‌ می‌شوند بررسی می‌کند؛ به عبارت دیگر، یعنی میزان تولید ویروس در بدن فرد آلوده چه اندازه است و چه تعداد دیگری را در صورت برخورد، می‌تواند آلوده کند. هرچه این عدد بالاتر باشد، به‌معنای انتقال‌پذیری بیشتر ویروس است و خطر بروز اپیدمی بیشتر می‌شود. اگر این عدد زیر ۱ باشد، اپیدمی به احتمال زیاد خودبه‌خود متوقف خواهد شد.

پژوهشگران دانشگاه‌های اومئو در سوئد، هایدلبرگ در آلمان و ژانگ‌ژو در چین چندین مطالعه درباره ویروس کرونای جدید را بررسی کردند و ۱۲ مورد استاندارد بالای علمی داشتند. در این پژوهش‌ها نرخ رشد بیماری بر مبنای موارد مشاهده‌شده در جمعیت چین با استفاده از روش‌های آماری و ریاضی تخمین زده شده بود. پژوهش‌های انجام‌شده در ابتدای بروز اپیدمی نشان‌دهنده نرخ پایین سرایت بود.

اما پژوهش‌های جدیدتر نشان‌دهنده رشد سریع نرخ سرایت به عدد ۲ تا ۳ است. بر این اساس، نرخ میانگین انتقال ویروس به ۳/۲۸ و عدد میانه به ۲/۷۹ رسیده، که بسیار بالاتر از برآورد سازمان بهداشت جهانی است. روکلوف می‌گوید: «وقتی به رشد اپیدمی کرونا نگاه می‌کنیم، واقعیت با محاسبات ما همخوانی دارد، این واقعیت که علی‌رغم همه دخالت‌ها و کنترل‌ها، این ویروس با نرخی بالاتر از سارس در حال گسترش است.»

هرچند این پژوهش پیش از فوران تعداد مبتلایان و مرگ‌و‌میر روز چهارشنبه گذشته انجام شده، آمارهای جدید مهر تاییدی است بر نتایج این پژوهش. در این بین اما به‌دلیل رفتار مقام‌های محلی و دولت چین در برخورد اولیه با بروز و شیوع بیماری، تردید‌هایی در مورد پنهان‌کاری دولت چین در مورد تعداد مبتلایان و نرخ سرایت ویروس وجود دارد.

آیا به آمار چینی‌ها اعتمادی هست؟

پس از مشخص شدن آمارهای جدید در روز چهارشنبه، چین دو مقام ارشد استان هوبی را اخراج کرد؛ مشخص نیست این اخراج به‌دلیل افشای آمار بوده است یا اهمال منجر به بروز این وضعیت. اما یک مساله به‌روشنی مشخص است، پنهان‌کاری اولیه و دست‌کم گرفتن نرخ واگیری ویروس شرایط را بدتر کرده است. سازمان بهداشت جهانی، که ابتدا عملکرد چین در مواجهه با بیماری را ستوده بود، حالا می‌گوید خواستار شفافیت بیشتر دولت چین درباره تایید بیماری این افراد است.

دیوید هیمن، پزشک متخصص بیماری‌های گرمسیری، می‌گوید: «آنچه در چین اتفاق افتاده این است که آن‌ها تعریف این بیماری را تغییر داده‌اند. حالا افراد با علایم خفیف را هم بیمار در نظر می‌گیرند.» این در حالی است که تنها راه قطعی اعلام بیماری فرد آزمایش تشخیصی PCR است که قطعات ژنوم ویروس را در نمونه‌های گرفته‌شده از فرد تشخیص می‌دهد. در این صورت، تنها احتمال خوشبینانه این است که مقام‌های بهداشتی چین قبلا از افراد با علایم خفیف آزمایش نمی‌گرفتند. بنابراین، این را هم باید سوء‌مدیریت دیگر چینی‌ها در برخورد با این بیماری به حساب آورد، به‌خصوص این‌که از ابتدا این شک وجود داشت که بیماری حتی در دوره کمون انتقال‌پذیر است.

اما مقام‌های چینی گفته‌اند روش تشخیص بالینی را جایگزین روش آزمایشگاهی کرده‌اند؛ یعنی هر کسی با علایم بیماری و سی‌تی‌اسکن نشان‌دهنده عفونت ریه، بیمار در نظر گرفته می‌شود، بدون آزمایش PCR. از ۲۴۲ مورد مرگ در استان هوبی در روز چهارشنبه، ۱۵۱ نفر با همین روش بیمار تشخیص داده شده بودند. این مساله نشان می‌دهد که حتی بدون تعریف جدید، ۹۱ نفر در این روز در این استان، در اثر ویروس مرده‌اند که باز هم نشان‌دهنده یک افزایش است.

مجموع این موارد باعث شده است ظن و گمان نسبت به پنهان‌کاری درباره آمار و ارقام اولیه شدت بگیرد، به‌خصوص که ناگهان آمار مرگ‌و‌میر روند پیشین را شکسته و شدت گرفته است و با روش تشخیص و تعریف بیماری هیچ ارتباطی ندارد. این آمار جدید احتمالا تاثیری منفی بر محاسبه نرخ بازتولید ویروس می‌گذارد و کوویدـ۱۹ را به یکی از مسری‌ترین ویروس‌های خانواده کرونا تبدیل خواهد کرد.

حالا باید دید آیا شیوه جدید روشی برای کنترل اپیدمی بوده است و بیماری بعد از اتخاذ این روش، فروکش خواهد کرد یا آمارهای جدید تنها نشان‌دهنده پنهان‌کاری قبلی و بدتر شدن اوضاع در آینده خواهد بود.