یک کتاب جدید به نام «از دست دادن قلوب و اذهان: روابط ایران و آمریکا و تحصیلات بین‌المللی در دوران جنگ سرد» (Losing Hearts and Minds: American-Iranian Relations and International Education during the Cold War) که به‌تازگی از سوی دانشگاه کورنل در آمریکا منتشر شده به موضوع حضور ده‌ها هزار دانشجوی ایرانی در دوران حکومت شاه در آمریکا پرداخته و نقش آنها در تخریب روابط میان دو کشور و به قدرت رسیدن نیروهای مذهبی در ایران را بررسی می‌کند.

ماتیو کی. شانون (Matthew K. Shannon)، نویسنده کتاب، بدین بحث می‌پردازد که سیل هزاران دانشجویی که در حکومت گذشته ایران برای تحصیل و  سپی بازگشت به میهن‌شان در راستای پیشرفت صنعتی و اجتماعی راهی آمریکا شده بودند «پیامدهای ناخواسته‌ای داشت که کاملاً بر علیه اهداف استراتژیک دولت‌های ایران و آمریکا بود.

به گزارش پایگاه خبری «درون آموزش عالی» (Inside Higher Education)، آموزش و پرورش و تبادل دانشجویان میان کشورهای پیشرفته و در حال توسعه امروز یکی از ارکان مهم دیپلماسی عمومی است.

این پایگاه خبری می‌افزاید: «دولت‌های آمریکا همواره معتقد بوده‌اند که پذیرش دانشجویان از کشورهای دیگر نه‌ تنها به رشد اقتصادی و صنعتی آنها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند پیوندهای فرهنگی را تقویت کرده و در کشورهای در حال توسعه نخبگانی را که به ارزش‌های دموکراسی و لیبرالیسم پایبند هستند در میان رهبران آینده آنها قرار دهد».

از دهه ۱۹۵۰ میلادی تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، بیش از ۵۰ هزار دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل و گسترش روابط میان ایران و آمریکا در صدها دانشگاه و کالج آمریکایی ثبت‌نام کرده و آموزش‌های عالی دیدند.

همزمان با حمایت‌های مالی مراکز آموزشی حکومت شاه از این دانشجویان، بسیاری از مراکز دولتی و آموزشی آمریکایی، سازمان‌های خیریه و افراد پرنفوذ نیز با دادن بورسیه‌های کلان به دانشگاه‌های آمریکا پذیرای حضور ایرانیان علاقمند به ادامه تحصیلات دانشگاهی شدند.

همه این تلاش‌ها همزمان با برنامه‌های اصلاحات حکومت شاه و استفاده بهنیه از درآمدهای نفتی کشور صورت می‌گرفت و تهران و واشنگتن امیدوار بودند مدرن‌سازی مورد نظر شاه و نخبگان همراه او با استفاده از آموخته‌های این دانشجویان محقق گردد.

شانون  می‌گوید که اصولاً تحصیلات بین‌المللی به‌ویژه در محیط لیبرال جامعه آمریکا و در دوران جنگ سرد، به رادیکالیزه کردن دانشجویان خارجی می‌انجامید و دانشجویان ایرانی از تندروترین آنها شده بودند. آنها با استفاده از آزادی عمل در آمریکا به نیروهای مخالف حکومت شاه تبدیل شدند و به‌ جای بازگشت به ایران برای توسعه آن، به اشاعه افکار چپ‌گرایانه پرداختند. و در نهایت، آنها سرانجام به نیرویی تبدیل شدند که حکومت مذهبی آیت‌الله خمینی را به‌ جای شاه نشاند.