پس از گذشت بیش از پانزده سال از سقوط طالبان در افغانستان و صرف میلیاردها دلار توسط نیروهای تحت فرمان آمریکا برای شکست آنان، شبه‌نظامیان طالبان هم‌اکنون در ۷۰ درصد از خاک این کشور حضور فعال دارند.

به گزارش بی‌بی‌سی، و بر اساس تحقیقات انجام شده توسط این رسانه‌ در افغانستان، طالبان افغانستان اکنون با فعالیت در بیش از دوسوم از مناطق این کشور، توانایی انجام عملیات علیه اهداف نظامی و غیرنظامی را دارند.

دولت افغانستان در واکنش به گزارش این تحقیق، این ادعا را رد کرده و تاکید کرده که دولت کابل کنترل بیشتر افغانستان را در اختیار دارد. کیت کلارک، رئیس «شبکه تحلیل‌گران افغانستان» مستقر در کابل، اما ضمن درست خواندن نتایج این تحقیق، گفت که این نتایج بسیار نگران‌کننده، ولی قابل انتظار است.

«شبکه تحلیل‌گران افغانستان»، سازمانی تحقیقی است که با تهیه و گرد‌آوری اطلاعات در خصوص افغانستان درصدد ارائه فهم بهتری از اوضاع این کشور است.  

این تحقیق چگونه انجام شد؟

گروه تحقیق بی‌بی‌سی، در فاصله تابستان و پاییز ۲۰۱۷ میلادی با انجام بررسی‌هایی در تمامی ۳۹۹ولسوالی‌های افغانستان تصویری کلی از وضعیت امنیتی کشور را به دست داد. این گروه تحقیق با گردآوری اطلاعات از ۱۲۰۰ نفر از منابع محلی به شیوه مصاحبه، فهرستی از مکان‌هایی که طالبان در آن حضور داشته یا حملاتی انجام داده را تهیه کرده است.  

نتایج نشان می‌دهد که نیمی از جمعیت کشور بالغ بر ۱۵ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که یا در کنترل طالبان است یا به نوعی حضور و حمله این گروه را تجربه کرده‌اند. به گفته این گزارش، گسترش حضور طالبان از مناطق جنوبی به دیگر مناطق در شمال، غرب و نیز شرق کاملا واضح است.

از سال ۲۰۱۴ مناطقی همچون «سنگین» در هلمند و نیز «موسی‌قلعه» و «نادی علی»، به دست طالبان افتاده‌اند. این مناطق توسط نیروهای خارجی حفاظت می‌شدند که بعدها به نیروهای افغان تحویل داده شدند.

نیروهای خارجی برای حفظ کنترل این مناطق تلفات زیادی دادند. در فاصله ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ تعداد ۴۵۰ سرباز بریتانیایی در ولایت هلمند کشته شدند. این در حالی است که تلفات غیر‌نظامیان نیز افزایش یافته‌است. ساکنان منطقه «سردار» واقع در ولسوالی «شیندند»، هر هفته شاهد حملات طالبان بوده‌اند. افقط در سال ۲۰۱۷، در این کشور تعداد ۸ هزار و ۵۰۰ غیر‌نظامی کشته و زخمی شده‌اند.

این گزارش، به نقل از مردم محلی، از حملات مکرر طالبان به اهداف غیرنظامی و نیز مراکز دولتی و امنیتی کشور خبر می‌دهد. گزارش تحقیق بی‌بی‌سی همچنین می‌گوید که در ۱۲۲ ولسوالی که دولت افغانستان کنترل آن‌ها را در دست دارد نیز شواهدی از ناامنی مکرر وجود داشته‌است. کابل به طور مثال در یکسال اخیر شاهد حملات خونباری بوده‌است. در آخرین مورد از این دست، صبح روز شنبه هفتم بهمن‌ماه، یک حمله‌ی انتحاری در شهر کابل  دست‌کم ۹۵ کشته و  ۱۵۸ زخمی برجای گذاشت.

در واکنش به حملات مرگبار اخیر طالبان و داعش در افغاستان، مقامات افغان و نیز رئیس‌جمهور آمریکا گفته‌اند که مذاکره با طالبان دیگر در دستور‌کار نخواهد بود. پیش از اوج‌گیری حملات اما، مقامات افغان گزینه امکان مذاکره با گروه طالبان را بارها مطرح کرده‌بودند.

بر اساس این گزارش، به غیر از موضوع امنیتی و تاثیرات مخرب حملات بر زندگی مردم، طالبان یک سیستم سخت‌گیرانه مالیات‌گیری را نیز بر کشاروزان وتاجران محلی نیز در مناطق مذکور تحمیل کرده‌است.

گروه طالبان کسیت؟

پس از خروج نیروهای شوروی سابق، و با اتمام جنگ داخلی در افغانستان، جنبش اسلام‌گرای افراطی طالبان در سال ۱۹۹۶ میلادی توانست قدرت را در دست بگیرد، ولی پس از ۵ سال حکمرانی، در سال ۲۰۰۱ با اشغال نظامی افغانستان توسط آمریکا از قدرت برکنار شدند.

آنان با وضع قوانین برگرفته از شریعت اسلامی، برقع برای زنان و ریش برای مردان را اجباری کرده، موسیقی، تلویزیون وسینما را ممنوع اعلام کردند. گروه طالبان هزاران نفر از شهرواندان افغان را به اتهام‌های گوناگون اعدام و یا مجازات کردند.

داعش؛ مشکلی دیگر

این در حالی‌است که داعش نیز اخیرا در مناطق وسیعی از افغانستان نفوذ کرده و به چالش‌ امنیتی دیگری برای دولت این کشور تبدیل شده‌است. داعش تعداد ۵۰ نفر از مقامات یا مردم عادی را در جلال‌آباد ترور کرده‌، و به نقل از مردم محلی، اکنون در ۳۰ ولسوالی افغانسان حضور دارد. داعش اخیرا کنترل مناطقی از درزاب در شمال افغانستان را در دست گرفت که موجب آواره‌شدن هزاران نفر از ساکنان این منطقه شده‌است. گسترش نفوذ داعش بحران جنگ ۴۰ ساله در این کشور را بیش از پیش پیچیده‌تر کرده‌است.

در واکنش به گزارش تحقیق بی‌بی‌سی، شاه‌حسین مرتضوی، سخنگوی اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، گفت:« درست است که کنترل برخی مناطق، گاهی دست به دست می‌شود، ولی در نگاهی به موقعیت کلی در یک سال اخیر، فعالیت طالبان و داعش کاهش یافته است».

او ضمن اشاره به تغییر استراتژی جنگ از جانب طالبان در تمرکز حملات در کابل و شهرهای بزرگ، گفت که آنها از توانایی کنترل هیچ ولایت یا شهرستان و یا حتی بزرگراهی نیز برخوردار نیستند.

اظهارات یک شهروند افغان در این تحقیق اما حاکی از ناامنی در افغانستان است. «پهلوان»، یک فرش‌فروش ساکن کابل به گروه تحقیق بی‌بی‌سی گفت:« بچه‌هایم بیرون از منزل امنیت ندارند و من به آنها اجازه خروج از خانه را نمی‌دهم. آنها در حبس خانگی هستند، در انبار خانه برایشان مدرسه گذاشتم. اگرچه ما در کابل هستیم ولی شبیه این است که آنها را در یک جنگل دارم بزرگ می‌کنم».

برخلاف اظهارات مقامات رسمی افغان مبنی بر کاهش خشونت‌ها دریک‌سال اخیر، به دنبال گسترش ناامنی‌ها در افغانستان، دولت دونالد ترامپ تصمیم گرفت که به منظور کمک به دولت افغانستان در تامین امنیت کشور، تعداد ۳ هزار سرباز به افغانستان بفرستد.

دولت ترامپ همچنین از تشدید حملات هوایی علیه طالبان خبر داد. از سوی دیگر، ترامپ به حمله انتحاری اخیر در کابل واکنش نشان داد و گفت: «اکنون همه کشو‌های جهان می‌بایستی برای نابودسازی ساختارهای عملیاتی تروریست‌های طالبان قاطعیت بیشتری از خود نشان دهند. ما اجازه نخواهیم داد بیرحمی و جنایت طالبان حاکم شود».

براساس یافته‌های این تحقیق مبنی بر گسترش ابعاد بحران داخلی در افغانستان و تجربه زندگی در سایه وحشت توسط بیشتر افغان‌ها از یک طرف، و نیز بستن در مذاکره با طالبان از جانب دولت کابل و آمریکا، معلوم نیست آیا مردم افغانستان به زودی شاهد پایانی بر جنگ چهار دهه‌ای خواهند بود یا نه؟