بامداد چهارشنبه گذشته مصادف بود با سخنرانی سالانه دونالد ترامپ در کنگره ایالات متحده. در این سخنرانی، که نماد افتتاح سال جدید قانون‌گذاری در ایالات متحده نیز به شمار می‌آید، ترامپ مسائل مختلفی را در خصوص اقتصاد، مهاجرت، سیاست داخلی و خارجی ایالات متحده مطرح کرد. همان‌گونه که انتظار می‌رفت، موضوع خاورمیانه به‌ویژه ایران و سوریه از محورهای اصلی سخنان ترامپ در چارچوب سیاست خارجی ایالات متحده بود که مورد تاکید دوباره او قرار گرفت.

مهم‌ترین نتیجه‌ای که از سخنان امسال ترامپ در کنگره می‌توان گرفت، نامشخص بودن رویکرد او در قبال شرایط سیاسی موجود در خاورمیانه است. بر‌خلاف آنچه طرفداران جمهوری‌خواه ترامپ انتظار داشتند، ترامپ با نام بردن از منطقه خاورمیانه به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش ایالات متحده، آن را معمایی حل‌نشده برای کشور معرفی کرد.

مطابق روال معمول، روسای جمهور ایالات متحده در سخنرانی‌های سالانه خود در کنگره گزارشی از دستاوردهای سیاسی و اقتصادی سال گذشته و نیز سیاست‌ها و برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای سال آینده را مطرح می‌کنند. اما سخنرانی امسال ترامپ بیانگر این مساله بود که او هنوز سیاست و راهبرد مشخصی در قالب سیاست خارجی ایالات متحده، به‌ویژه در خصوص ادامه حضور این کشور در سوریه، افغانستان و عراق، در دستور کار خود ندارد. او با رویکرد متفاوتی که نسبت به مسایل بین‌المللی دارد، بار دیگر با متهم کردن ایران به حمایت از تروریسم تلاش کرد تا کشورهای عرب منطقه را متوجه موقعیت خطرناک ایران در منطقه نماید.

نظر به موقعیت سیاسی فعلی ایران در منطقه و به‌خصوص نقش انکار‌ناپذیرش در سوریه، یمن و عراق، ترامپ بر این باور است که با ایجاد ایران‌هراسی در کشورهای عرب منطقه باعث تغییر سیاست‌های منطقه‌ای ایران خواهد شد؛ فارغ از این‌که حتی دور دوم تحریم‌های ایالات متحده در اواخر سال گذشته میلادی نیز نتوانست عامل تاثیرگذاری در تغییر رویکرد ایران در خاورمیانه و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور باشد.

دونالد ترامپ علی‌رغم این‌که پیش‌تر برقراری صلح بین اسرائیل و فلسطین اشغالی را از جمله اهدافش در سیاست خارجی ایالات متحده مطرح کرده بود، با به رسمیت شناختن اورشلیم به‌عنوان پایتخت اصلی اسرائیل، بار دیگر بر‌خلاف راهبرد پیش‌بینی‌شده‌اش عمل کرد. او با یاد کردن از این رویداد در سخنرانی خود در کنگره به‌عنوان یکی از افتخارات دولت، در حقیقت به نقش ایالات متحده در مقام یک واسط و کارگزار تاثیر‌گذار در حل منازعات بین کشورها در نتیجه رویکردی واقع‌گرایانه و اصولی اشاره کرد.

اما بی‌شک مهم‌ترین بخش صحبت‌های ترامپ، که موجب نگرانی مخالفانش نیز شده است، اظهارات او در خصوص سوریه، داعش و افغانستان بود. ادعای ترامپ مبنی بر این‌که «کشورهای بزرگ جنگ‌های بی‌پایان نمی‌کنند» قابل‌ستایش است، اما از دیدگاه مخالفان ترامپ، دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و افغانستان بدون ارائه تاریخ مشخص و جزییات مربوط به ترک منطقه و نیز خروج پیش از موعد از جمله مواردی است که می‌تواند زمینه را برای نفوذ بیش از پیش ایران و روسیه در این منطقه فراهم سازند، که به‌نوبه خود مهم‌ترین تهدید علیه منافع ملی ایالات متحده قلمداد می‌شوند.

نکته مهم دیگر، وضعیت فعلی گروه تروریستی موسوم به داعش در سوریه و عراق است. علی‌رغم این‌که ترامپ مدام بر شکست داعش در خاورمیانه و به‌ویژه در داخل مرزهای سوریه تاکید می‌کند، اما واقعیت امر این است که این گروه تروریستی کماکان بر فعالیت‌های تروریستی‌اش در منطقه ادامه می‌دهد، که این مساله حکایت از عدم شکست این گروه دارد. طبق آخرین گزارش صادره از سوی پنتاگون در قالب عملیات «نیروهای دفاع ذاتی» علیه داعش، علی‌رغم عملیات‌های گسترده نیروهای موسوم به ائتلاف ضد‌داعش در سوریه، این گروه فعالانه در داخل مرزهای سوریه بازسازی و تجدید‌قوا شده است و طی ماه‌های آینده احتمال تشکیل دوباره قلمروی انحصاری‌اش دور از ذهن نیست. همچنین پس از شکست زود‌هنگام داعش در عراق، در نتیجه مقاومت نیروهای پیش‌مرگه، اگرچه امنیت تا حد زیادی به شهرهای عراق بازگشت، اما درگیری‌ها و اختلافات بین دولت مرکزی عراق و اقلیم خودمختار کردستان بر سر منطقه نفت‌خیز کرکوک زمینه را برای ظهور دوباره و قدرت گرفتن نیروهای داعش، به‌ویژه در مناطق روستایی شمال عراق، فراهم نمود.

بنابراین به‌رغم اظهارات دو روز پیش ترامپ در کنگره مبنی بر این‌که ایالات متحده روز‌به‌روز بر موفقیت‌هایتش می‌افزاید، ناکامی ایالات متحده در غلبه بر گروه تروریستی داعش ادامه همکاری‌های همه‌جانبه‌اش با سوریه و عراق جهت برقراری صلح در این منطقه را می‌طلبد، نه خروج از منطقه را. با توجه به زمزمه‌هایی که اخیرا در خصوص جاه‌طلبی‌های ایالات متحده در خاورمیانه به گوش می‌رسد، اکنون زمان آن فرا رسیده است که دونالد ترامپ از ابهامات موجود در این مورد پرده بردارد. بر این اساس، بر‌خلاف آنچه ترامپ در سخنرانی سالانه‌اش در کنگره به نمایش گذاشت، لازم است که او با در نظر گرفتن واقعیت‌های سیاسی منطقه، سیاست و رویکرد واحدی را در رابطه با حضور در سوریه یا ترک این کشور، ادامه همکاری‌های نظامی با عراق علیه داعش و نیز مبارزه با تروریسم در افغانستان در دستور کار خود قرار دهد و سیاست یکپارچه ایالات متحده را به نمایش بگذارد.