با آن‌که دولت ترکیه، یک ماه بعداز روی‌کار آمدن دولت ترامپ، در کنفرانس امنیتی  مونیخ، مواضع تندی علیه ایران اتخاذ کرده و این کشور را عامل بی‌ثباتی خوانده و به دخالت در امور داخلی کشورها متهم کرده بود، اما با تغییرات معادلات سیاسی، به‌ویژه مسأله رفراندوم کردستان عراق، اردوغان در چرخشی جدید، با تهران هم‌نوا شده است.

چه دلایل سیاسی برای این چرخش می‌توان برشمرد:

الف- تغییر محاسبات در مورد ترامپ

اردوغان برای روی کار آمدن دولت ترامپ، حساب زیادی باز کرده بود و از دولت اوباما به‌شدت ناراضی بود. ترکیه به نقش پایگاه ناتو در اینجرلیک و برخی فرماندهان نظامی آمریکایی شاغل در آن، در کودتا گمان‌هایی داشت که در روابطش با آمریکا تأثیر گذاشته بود. دولت ترکیه، بسیار از سیاست‌های تراپ و روی کار آمدنش ابراز خوشحالی می‌کرد و ازطریق مایکل فلین که در کمپین ترامپ کار می‌کرد، به او نزدیک شده بود و مبالغی هم به مایکل فلین پرداخته بود. با استعفای فلین و نیز سیاست نامشخص ترامپ درمورد منطقه که در رابطه با سوریه خود را متبلور کرد، مانند مسلح‌کردن کردهای سوریه که حتی موجب انتقاد علنی ترکیه شد و همچنین بهاندادن به ترکیه به‌عنوان مرکز ثقل ناتو در خاورمیانه در سیاست‌های ترامپ، اردوغان دچار ناخرسندی از دولت جدید آمریکا شده است.

ب- دورشدن از اتحادیه اروپا و آلمان

بعد از ماجرای کودتا در ترکیه و سیاست سرکوب مخالفان که نزدیک‌به پنجاه‌هزار نفر زندانی و صد و بیست هزار نفر اخراجی برجای گذاشت، چند نفر از وابستگان نظامی ترکیه در آلمان هم از این کشور تقاضای پناهندگی کردند. از سوی دیگر، توافق میان اتحادیه اروپا و ترکیه برای لغو ویزا و نیز پرداخت‌های مالی، انجام نگرفت و ترکیه نیز تهدید کرد، که از ابزار پناه‌جویان علیه آن‌ها  استفاده خواهد کرد.

به این ترتیب، درمجموع، روابط ترکیه با اتحادیه اروپا، یکی‌از بدترین روابط در دو دهه گذشته خود را سپری می‌کند.

در چند ماه گذشته، روند مذاکرات برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا متوقف شده است و اردوغان نیز چند روز پیش، تهدید کرد که ما نیازی به اتحادیه اروپا نداریم؛ بلکه آن‌ها هستند که به ما نیاز دارند. بنابراین زمین بازی اتحادیه اروپا نیز روزبه‌روز، برای ترکیه تنگ‌تر می‌شود.

ج- کم‌رنگ شدن تغییر بشار اسد

اردوغان برروی رفتن بشار اسد حساب باز کرده و برای آن، هزینه کرده بود. ترکیه به پایگاه مخالفان اسد تبدیل شده بود و او، برروی این امر سرمایه‌گذاری کرده بود و این جزو مواردی بود که شکاف شدیدی میان اردوغان و ایران ایجاد کرده بود. روند اوضاع، این مسأله را تغییر داد و فضا را به‌نفع بشار اسد چرخاند . در موقعیت کنونی، همه قدرت‌های بزرگ به روند قدرت‌گیری دوباره بشار اسد با ایجاد ثبات در کشور و گسترش مناطق آتش‌بس که ترکیه هم در آن نقش دارد، راضی‌اند. در چنین وضعیتی، اردوغان نیز باید مواضعش را درمورد رفتن بشار اسد تغییر دهد و این، آنکارا و تهران را هم در روند مذاکرات آتش‌بس، به‌هم نزدیک کرده است.    

د- نزدیکی به روسیه

ترکیه با دلخوری‌هایی که از دولت اوباما پیدا کرده بود، سیاست نزدیکی به روسیه را بعد از عذرخواهی در مورد سقوط هواپیمای روسی،  به‌جد دنبال کرده است . این سیاست، دست‌های ترکیه  را در بازی‌های  بین‌المللی باز کرده و همکاری‌های اقتصادی و نظامی دو کشور را گسترش داده است؛ به‌ویژه خط لوله گازی که برای انتقال گاز به اروپا، به‌جای بلغارستان قرار است از ترکیه عبور کند، که تکمیل آن، رابطه دو کشور را وارد مراحل جدیدی می‌کند. هرچند ناتو و آمریکا از این نزدیکی ناراضی هستند و بر این اعتقادند که ترکیه، از این طریق، تحریم‌های اروپا علیه روسیه درمورد اکراین را دور زده و از آن، به نفع خود بهره‌برداری کرده است. نزدیکی به روسیه و پوتین که روابط گرمی نیز با تهران دارد، باعث نزدیکی محور تهران - آنکارا در منطقه نیز می‌شود.

ه- بحران قطر

در ماجرای تحریم قطر ازسوی مصر و سه کشور حوزه خلیج فارس، آنکارا بلافاصله نقش فعال و برجسته‌ای در حمایت از قطر به خود گرفت و حتی سربازان ترکیه را برای انجام رزمایش مشترک، به دوحه اعزام کرد، که موجب نارضایتی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شد که در شروط چندگانه خود برای قطر، بستن پایگاه‌های نظامی ترکیه را نیز در فهرست این موارد، ذکر کردند. به‌هرحال، ترکیه برروی قطر، سرمایه‌گذاری استراتژیک کرده و نزدیکی قطر به ایران هم به روابط آنکارا و تهران، کمک کرده است.

و- استقلال کردستان

اما مهم‌ترین موضوع در نزدیکی روابط دو کشور، مسأله استقلال کردستان عراق و نیز موقعیت خودمختار کردهای سوریه و حمایت لجستیکی آمریکا از آن‌هاست. برای اردوغان که در اکثر حوزه‌های بین‌المللی با مشکلات جدی روبرو شده است، مسأله استقلال کردستان عراق و سوریه که پیوندهایی با کردهای ترکیه دارند و عملاً درحال حاضر به‌شکل خودمختاری پیشرفته هم وجود دارد، موضع سیاسی او را با توجه به رشد تضادهایش با کردهای ترکیه، تضعیف می‌کند. او برای یارگیری از جناح ناسیونالیستی ترکیه، موضع تند و رادیکالی اتخاذ کرده است که به تهران نزدیکش کرده است؛ هرچند که ترکیه، به‌خاطر منافع اقتصادی فراوانش، هنوز حاضر نشده است صدور نفت کردستان عراق را که ازطریق ترکیه صورت می‌گیرد، متوقف کند.

در مجموع، به‌نظر می‌رسد که دو کشور ایران و ترکیه، در محور راهبردی سیاسی، جدا از منافع اقتصادی به هم نزدیک شده‌اند؛ ولی تجربه تاریخی نشان داده که اردوغان بازیگر قابل اعتمادی نیست و هر لحظه، در جستجوی منافعش، می‌تواند موضعی متضاد و علیه ایران، به خود بگیرد.