روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی نوشت شمارش معکوس انفجار بیروت بیش از شش سال پیش زمانی آغاز شد که یک کشتی باری اجاره‌‌شده از سوی یک تاجر روسی با بار بیش از دو هزار تن نیترات آمونیوم بدون برنامه قبلی در بندر این شهر پهلو گرفت و در آنجا ماندنی شد. 

این نشریه در گزارش روز پنجشنبه ۱۶ مردادماه خود اشاره کرده این کشتی که «روسوس» نام داشت دارای بدهی بوده،‌ خدمه ناراضی داشته و به علت ایجاد حفره‌ای در بدنه‌اش باید دائما آب را به خارج پمپاژ می‌کرده است. به همین علت، در میانه راه مجبور به پهلو گرفتن در بندر بیروت شده بود.

بنا بر این گزارش، محموله نیترات‌ آمونیوم کشتی روسوس از گرجستان به مقصد موزامبیک بارگیری و اعزام شده بود.

این کشتی که با پرچم مولداوی حرکت می‌کرده، نوامبر سال ۲۰۱۳ میلادی به بندر بیروت رسیده است. 

فردی که این کشتی را اجاره کرد ایگور گرچوشکین تاجر روس بوده که پس از درگیری‌های دیپلماتیک و مالی نهایتا موفق نشد محموله خود را به مقصد برساند و کشتی را در بندر بیروت رها کرد. 

به نوشته نیویورک‌تایمز، مقام‌های لبنانی این کشتی را «بی‌ارزش» تلقی کرده و آن را به دلیل عدم پرداخت هزینه و جریمه‌های مربوط به گمرک و بندر و سایر موارد توقیف کردند.

محموله بیش از دو هزار تنی نیترات آمونیوم قابل اشتعال این کشتی نیز برای بیش از شش سال در بیروت رها و نگهداری شد تا آنکه روز سه‌شنبه منفجر شد و تاکنون نزدیک به ۱۴۰ نفر کشته و دست‌کم پنج‌ هزار نفر مجروح به جا گذاشته است.

این انفجار در لبنان موجب خشم عمومی درباره غفلت مقام‌ها با وجود آگاهی به خطرات آن و سوء مدیریت طبقه حاکم شده است.

نیویورک‌تایمز نوشته داستان این کشتی که از روایت‌هایی از روسیه، لبنان و اوکراین به دست آمده «داستانی تلخ» از نزاع‌های مالی، حقوقی و غفلت‌های مدید است که موجب حادثه‌ای وحشتناک شد و یکی از محبوب‌ترین شهرهای خاورمیانه را ویران کرده است.

پیگیری بی‌نتیجه مقام‌های گمرکی

بر اساس اسنادی که سلیم عون،‌ نماینده پارلمان لبنان، در رسانه‌های اجتماعی منتشر کرده مقام‌های ارشد گمرکی این کشور بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ میلادی دست‌کم شش بار با دادگاه‌های این کشور درباره رها شدن از این ذخیره نیترات آمونیوم نامه‌نگاری کرده بودند.

مدیر گمرکات لبنان در ماه مه سال ۲۰۱۶ میلادی در یک نامه نوشته بود: «با توجه به خطر جدی که با نگهداری این محموله در انبارها در آب‌ و هوای نامناسب ایجاد می‌شود، درخواست خود را تکرار می‌کنیم که آژانس دریایی فورا محموله را دوباره صادر کند.»

با وجود ارسال نامه‌ای دوباره و مشابه در سال بعد، دستگاه قضایی لبنان به هیچ‌کدام از این درخواست‌ها پاسخی نداد.

نیویورک‌تایمز نوشته مقام‌های قضایی لبنان برای اظهارنظر در این زمینه در دسترس نبوده‌اند.

این گزارش همچنین اشاره می‌کند که مقام‌های گمرکی راه‌حل‌های دیگری نیز در این زمینه پیشنهاد داده بودند که بخشیدن این محموله به ارتش لبنان و یا فروش آن به کارخانجات خصوصی مواد منفجره در میان آن‌ها بوده است. 

مدیر این بندر نیز تایید کرده که برای رها شدن از این محموله بارها پیگیر شده بود، اما به نتیجه‌ای نرسید.

فشار به خدمه؛ بی‌اعتنایی سفارت روسیه

وقتی شرکتی که به این کشتی خدمات می‌داده تلاش کرده بود برای پیگیری هزینه‌های سوخت، غذا و دیگر ملزومات آن با تاجر روسی اجاره‌کننده آن تماس بگیرد موفق به دسترسی به او نشد. 

به نوشته نیویورک‌تایمز، گرچوشکین کشتی را با هزینه‌ها و جریمه‌های آن در بندر بیروت رها کرده بود.

در بخشی از این گزارش اشاره شده که وقتی مقام‌های لبنانی موفق به دریافت هزینه‌ها و جریمه‌های مربوط به این کشتی از تاجر روس نشدند، ناخدا و خدمه روس و اوکراینی آن را مجبور به ماندن روی عرشه کردند و از آن‌ها خواستند این مبالغ را بپردازند.

ناخدای این کشتی می‌گوید مقام‌های لبنانی بدون توجه به خطر محموله، تنها به دنبال دریافت بدهی‌ها از خدمه کشتی بودند.

این نشریه به نقل از بوریس پروکوشف، ناخدای ۷۰ ساله این کشتی که درباره حادثه صحبت کرده، نوشته است: «من وحشت‌زده‌ام.»

او مقام‌های لبنان و تاجر اجاره‌کننده کشتی را در این زمینه سرزنش کرده است.

به گفته او، پس از مدتی گرسنگی و مشکلات دیگر این کارکنان، آن‌ها از سفارت روسیه در لبنان کمک خواستند که با بی‌اعتنایی و واکنش‌هایی از جمله «انتظار دارید رییس‌جمهوری پوتین برای خارج کردن شما نیروی ویژه بفرستد؟» مواجه شدند.

با این حال نگهداری سه تن از کارکنان اوکراینی این کشتی، توجه رسانه‌های اوکراینی را با عنوان «اسارت» اتباع این کشور برانگیخت.

بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز،‌ نهایتا پس از پیگیری‌ها و اقدامات حقوقی، یک قاضی لبنانی دستور آزادی و بخشش کارکنان کشتی را در ماه اوت سال ۲۰۱۴ میلادی صادر کرد. 

آن‌ها با هزینه تاجر اجاره‌کننده کشتی به اوکراین بازگشتند.

پس از ترک کشتی از سوی کارکنان و ناخدا، مقام‌های لبنان آن را به تاسیسات نگهداری که نهایتا در آن منفجر شد، منتقل کردند.

خطرات محموله نیترات آمونیوم

نیترات آمونیوم وقتی با سوخت ترکیب می‌شود، یک ماده منفجره قدرتمند ایجاد می‌کند.

این ماده معمولا در فعالیت‌های ساخت‌وساز و معدن استفاده می‌شود. اما از آن برای ساختن مواد انفجاری که «تروریست‌ها» نیز به کار می‌برند، استفاده می‌شود. 

فروش نیترات آمونیوم در ایالات متحده آمریکا تحت نظارت قانون‌ قرار دارد و بسیاری از کشورهای اروپایی در این زمینه ترکیب آن با مواد دیگر را برای کاهش قدرتش، ضروری اعلام کرده‌اند.