جمهوری اسلامی ایران که از سال ۲۰۱۱ تاکنون، با هزینه‌ کردن ده‌ها میلیارد دلار و چندهزار تلفات جنگی برای حفظ بشار اسد در قدرت همت گماشته، اینک از بازگشایی سفارت‌خانه های امارات و بحرین در دمشق ناراضی است.

بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه عرب از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه، در اعتراض به اعمال خشونت حکومت اسد علیه مردم آن کشور، سفارت‌خانه خود در دمشق را به حال تعطیل درآوردند.

نگرانی عمده تهران از ابتکار سیاسی اخیر دو کشور حوزه خلیج‌فارس برای تجدید مناسبات عادی با دمشق، ناشی از این پیش‌آگهی است که رضایت ریاض در این زمینه، پیش‌تر جلب شده است!

هم‌زمانی ابتکار سیاسی دو کشور امارات و بحرین در رابطه با دولت اسد و کنار گذاشتن عادل الجبیر، وزیر خارجه سابق عربستان سعودی و گماردن ابراهیم العساف به‌جای او، حساسیت و اهمیت تحولات اخیر را بیشتر جلوه می‌دهد.

سیاست خارجی عربستان در دوره کاری الجبیر شکل تهاجمی داشت و دولت ریاض برای حضور در دو جبهه یمن و سوریه، به تشکیل و تقویت دو ائتلاف نیم‌بند و ناموفق مبادرت کرد.

ابراهیم العساف ۷۰ساله که فارغ‌التحصیل از دانشگاه کلرادوی آمریکاست، می‌تواند سیاست خارجی ریاض را در دوران پس از ماجرای جمال قاشقجی در مسیر تازه‌ای قرار دهد و سازش و توسعه همکاری با دیگر کشورهای عربی منطقه را جانشین چالش با همسایگان سازد.

یکی از راهبرد‌های بی‌نتیجه و زیانبار دیپلماسی عربستان در زمان مسئولیت عادل الجبیر، مجازات قطر به بهانه پشتیبانی از گروه‌های تروریستی و محاصره بندری آن کشور بود که عملا دوحه را در کنار دولت‌های رقیب، یعنی ایران و ترکیه قرار داد.

به‌کار گماردن العساف، فرصتی فراهم می‌کند که در سایه آن، اختلافات ریاض با قطر مورد بازبینی و تجدیدنظر قرار گرفته و زمینه عادی‌سازی مناسبات عربستان، امارات و بحرین با کشور همسایه و هم‌پیمان آنان فراهم شود.

تلاش‌های هفت‌ساله و پرهزینه جمهوری اسلامی ایران در سوریه تاکنون معطوف بر عادی و مشروع جلوه دادن دولت اسد در دمشق بوده است، ولی طی نخستین مراحل بازگشت سوریه به وضعیت عادی و به جرگه کشورهای عربی، ظاهرا بازنده بزرگ کسب مشروعیت نسبی رژیم اسد، دولت تهران است که رشته‌های خود را در مقابل رقبای منطقه‌ای پنبه‌شده می‌بیند.

مشکل عمده حکومت اسلامی تهران در رابطه با کشورهای عربی منطقه، نداشتن نقشه جامع و راهبردی برای توسعه مناسبات ماندگار و دل بستن به پیروزی‌های تاکتیکی پیش از پایان گرفتن رویارویی‌هاست؛ روندی که می‌تواند در عراق، یمن و حتی لبنان نیز به نحوی تکرار شود.