حسنین المنشد سال‌ها در عراق فعال حقوق بشر بود و به خاطر فعالیت‌هایش حتی پیام‌ تهدید به مرگ هم دریافت می‌کرد. با این حال او این پیام‌ها را جدی نمی‌گرفت و به کار خود ادامه می‌داد. اما وقتی استادش درست بیرون از مقر پلیس به ضرب گلوله کشته شد، المنشد چاره‌ای جز فرار از کشور پیش روی خود ندید.

این فعال ۲۹ ساله عراقی که از حدود یک سال پیش ساکن استانبول است، به خبرگزاری رویترز می‌گوید: اوضاع خیلی خطرناک شده. روز روشن و پیش چشم ماموران امنیتی آدم می‌کشند.

قتل امجد الدهامات، استاد المنشد، حدود یک سال پیش در العماره عراق روی داد.

روز حادثه آنها، شامل الدهامات و گروهی از فعالان از جمله المنشد، به مرکز پلیس در شهر العماره رفته بودند تا مجوز برگزاری تظاهراتی در آن شهر را بگیرند.

العماره، شهری در جنوب عراق و زادگاه المنشد، آن روزها کانون اعتراضات ضدحکومتی بود.

پس از اینکه گفت‌وگوی آنها با پلیس تمام شد، و هنگام خروج استادش الدهامات از پایگاه پلیس، یک خودروی بدون پلاک و با شیشه‌های دودی کنار او توقف کرد و فردی درون آن با شلیک گلوله به زندگی او پایان داد.

المنشد پنج روز بعد از آن حادثه عراق را ترک کرد.

مرگ الدهامات تنها یک نمونه از ده‌ها قتلی بود که به تدریج باعث شد بسیاری از فعالان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران عراقی کشور خود را ترک کنند. این قتل‌ها هنوز هم ادامه دارد.

فعالیت‌های حقوق بشری در عراق شامل گستره‌ای وسیع بود و عملا شهروندان این کشور را با حقوق خود، از جمله حق رای، حق آزادی بیان و حق تظاهرات ضد فساد آشنا می‌کرد؛ اما فرار فعالان عراقی از کشورشان جنبش‌های چند ده ساله مدنی‌ را کم بنیه کرده است.

بنابر برآورد یک نهاد مستقل حقوق بشری به نام «امل»، فقط در طول یک سال اخیر فعالان حقوق بشر هدف دست‌کم ۴۴ مورد آدم‌ربایی و ۷۴ اقدام به قتل قرار گرفته‌اند. بیشتر این موارد نیز در بغداد یا در جنوب عراق رخ داده است.

همچنین از اکتبر پارسال که تظاهرات هزاران نفری ضد فساد در عراق آغاز شد، دست‌کم ۳۰ فعال عراقی به قتل رسیده‌اند.

حسن وهاب، عضو سازمان حقوق بشری امل، می‌گوید قتل‌ فعالان مدنی همزمان با آغاز تظاهرات افزایش یافت و بعد به طور مهیبی اوج گرفت.

او می‌گوید وضع به گونه‌ای شد که هر روز بر شمار فعالانی که به خاطر تهدید به قتل کشور را ترک کردند افزوده شد و این نگرانی را بین ما پدید آورد که دیگر کسی را در فعالیت‌های میدانی نداریم.

اعتراضات ضد فساد بیش از ۵۰۰ کشته برجای گذاشت و سرانجام به کناره‌گیری عادل عبدالمهدی، نخست وزیر وقت، انجامید. همه گیری کرونا هم بیشتر به سرد شدن اعتراضات کمک کرد.

خبرگزاری رویترز با هفت تن از فعالان عراقی که در چند ماه اخیر کشورشان را ترک کرده‌اند گفت‌وگو کرده است.

پنج نفر از این فعالان به رویترز گفته‌اند پلیس به آنها هشدار داده بود که نمی‌تواند حفظ جان آنها را تضمین کند و بهتر است عراق را ترک کنند.

یک مقام ارتش عراق هم به رویترز گفته پلیس عراق کشور قادر به تامین جان فعالان مدنی نبود، زیرا قاتلان پشتگرم به سیاسیونی هستند که او نمی‌تواند نامشان را بر زبان بیاورد.

شبه‌نظامیانی که در عراق امروز جولان می‌دهند مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران هستند و از احزاب سیاسی خط می‌گیرند.

از زمان سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ میلادی بدین سو، بر قدرت این شبه‌نظامیان افزوده شده است.

مصطفی الکاظمی که از حدود پنج ماه پیش به نخست وزیری عراق رسیده، تلاش کرده پرونده قتل فعالان مدنی را پیگیری کند. او برخوردهایی نیز با شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی داشته است.

اما با وجودی که در دوره نخست وزیری او تاکنون ۳۵ کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شده، قاتلان معترضان در تظاهرات سال گذشته شناسایی یا محاکمه نشده‌اند.

برادر الدهامات به رویترز می‌گوید تمام امیدی که به وعده‌های مصطفی الکاظمی بسته بود از دست رفته است. چرا که پلیس به آنها گفته بود نتیجه تحقیقات درباره مرگ برادرش، طی سه ماه به آنها اعلام خواهد شد. اما حالا چهار ماه می‌گذرد و هیچ خبری از پلیس نیست.

رویترز می‌گوید سخنگوی دولت عراق حاضر به اظهار نظر در این باره نشد.

حکومت جدید عراق همواره گروه‌های مسلحی که ثبات این کشور را به مخاطره المنشد به رویترز گفته است هنگامی که کادر بیمارستان به او خبر دادند استادش امجد الدهامات جان باخته، فقط یک مامور پلیس چند سوال از او پرسید و رفت؛ بعد از آن هم کسی با او تماسی نگرفت.

خبرگزاری رویترز می‌گوید سندی را دیده است که نشان می‌دهد مقام‌های نظامی العماره یک روز پس از کشته شدن الدهامات فهرستی شامل ۹ فعال که جانشان در خطر است تهیه می‌کنند و از وزارت کشور می‌خواهند امنیت آنها تامین شود.

یکی از این ۹ نفر حمزه قاسم بود که ماجرای فهرست را دوست پلیس‌اش به او خبر می‌دهد.

حمزه قاسم، حسنین المنشد و شماری دیگر از عراقی‌هایی که یک سازمان مردم‌نهاد حقوق‌بشری را در العماره راه‌اندازی کرده بودند، همگی اکنون در استانبول زندگی می‌کند.

آن سازمان مردم‌نهاد دیگر وجود خارجی ندارد؛ چرا که هفت تن از پایه‌گذاران آن به ترکیه گریخته‌اند و سه نفر آنان نیز کشته شده‌اند.

آن طور که حمزه قاسم می‌گوید، العماره به شهری ترسناک تبدیل شده است.

محلی که سال گذشته کانون تظاهرات در العماره بود، حالا با حصارهای فلزی که نیروهای امنیتی دورش کشیده‌اند مسدود است.

حیدر حلیم، یکی دیگر از این فعالان، به رویترز می‌گوید: ما در العماره به خیابان رفتیم و مطالبات مردم عراق را خواستار شدیم؛ اما آنچه حکومت به ما داد گورستانی بیش نبود. پس تنها راه، گریز بود و بس.