مایکل هد، پژوهشگر ارشد در مطالعات بهداشت جهانی از دانشگاه ساوث‌همپتون بریتانیا، در مقاله‌ای که در وبسایت کانورسیشن منتشر کرده است به دلایل افزایش مجدد و پرشتاب آمار ابتلا به کوویدـ۱۹ در اسرائیل، به‌رغم آغاز سریع واکسیناسیون در این کشور، پرداخته است.

اسرائیل به‌دلیل واکسیناسیون سریع کوویدـ۱۹ به یکی از کانون‌های توجه در سال ۲۰۲۱ تبدیل شد. اواخر فوریه ۲۰۲۱، تقریبا نصف جمعیت این کشور، و اغلب با واکسن کرونای فایزر، واکسینه شده بود.

بازگشایی کسب‌و‌کارها و لغو محدودیت‌ها در اسرائیل در تابستان ۲۰۲۱ شروع شد. از آن زمان تاکنون، اسرائیل موارد قابل‌توجهی از ابتلا به کرونا را گزارش کرده است. این کشور در اوایل ماه سپتامبر، حدود یک هفته پیش، ۱۰ هزار مورد جدید ابتلای روزانه ثبت کرد.

یک دلیل اصلی شیوع دوباره کوویدـ۱۹ در اسرائیل، پوشش واکسیناسیون در این کشور بوده است. پس از آغاز سریع واکسیناسیون در اسرائیل، واکسیناسیون به‌کندی ادامه یافت. اما اختلال خاصی در تامین واکسن کرونا در این کشور پیش نیامده است. پس، عواملی همچون شک‌وتردید درباره تزریق واکسن یا مشکل دسترسی به خدمات پزشکی می‌تواند در این امر دخیل باشد؛ به‌‌عنوان مثال، مستنداتی مبنی بر میزان پایین‌تر واکسیناسیون در میان اعراب و برخی فرقه‌های یهودیان فوق‎‌ارتدوکس موجود است.

شمار افرادی که نوبت اول واکسن کرونا را زده بودند از ۵۰ درصد در فوریه ۲۰۲۱ به تنها ۶۸ درصد در سپتامبر ۲۰۲۱ رسید. کودکان ۱۲ تا ۱۵ ساله نیز از ژوئن ۲۰۲۱ مجاز به تزریق واکسن شده بودند. به‌رغم این مساله، تاکنون فقط ۶۲ درصد جمعیت اسرائیل هر دو نوبت واکسن کرونا را زده‌اند. این امر موجب عقب افتادن اسرائیل از قافله بسیاری کشورها از جمله بریتانیا، در پوشش واکسیناسیون شده است. ۳۰ درصد جمعیت اسرائیل اصلا واکسینه نشده‌اند، این یعنی تقریبا ۷/۲ میلیون نفر در این کشور در معرض ابتلا به کرونا قرار دارند.

از سوی دیگر، نگرانی‌های درباره کاهش تدریجی مصونیت پس از تزریق واکسن فایزر وجود دارد. البته بسیاری پژوهش‌ها در این زمینه هنوز در مراحل ابتدایی است و همچنان در نوبت بررسی دانشمندان قرار دارد. داده‌های بیمارستانی اسرائیل نشان‌ می‌دهد که افراد واکسینه‌شده نیز در برابر ابتلا به کرونا آسیب‌پذیرند. گزارش‌های اخیر نیز حاکی از آن است که ۶۰ درصد افراد بستری‌شده در این کشور کامل واکسینه شده‌اند.

با وجود این، به گفته‌ متخصصان، این ارقام، لزوما به این معنا نیست که واکسن‌ها اثربخشی‌شان را از دست داده‌اند. همین روند در بریتانیا نیز مشاهده شده است و ممکن است به‌سادگی نمایانگر این مساله باشد که سالمندان احتمالا بیشتر واکسینه می‌شوند ولی از سوی دیگر، در برابر بیماری نیز آسیب‌پذیرترند‌ــ عواملی که در کنار یکدیگر، شمار مبتلایان به کرونا و آمار مرگ در گروه واکسینه‌شده‌ را افزایش می‌دهد.

عامل دیگر، سویه مسری‌تر دلتاست که در حال حاضر، در اسرائیل فراگیر شده است و بانی سلسله‌ شیوع‌های کرونا در این کشور است. افزایش سرایت‌پذیری این سویه نیز می‌تواند تا اندازه‌ای دلیل بالا رفتن موارد ابتلا در اسرائیل باشد.

تقصیر لغو زودهنگام محدودیت‌هاست؟

قسمت بزرگی از مشکل فعلی اسرائیل ناشی از لغو زودهنگام محدودیت‌ها‌ در این کشور است. یکی از مقام‌های بهداشت و درمان اسرائیل در ژوییه سال جاری گفت که شاید محدودیت‌ها در اسرائیل «زیادی زود» لغو شده باشد.

مورد اسرائیل، نمونه اخیر از مثال‌هایی است که نشان می‌دهد ویروس چگونه هنگامی که سیاست‌ دولت‌ها، در غیاب محدودیت‌ها یا با محدودیت‌های اندک، اجازه درهم‌‌آمیختن افراد مستعد ابتلا را می‌دهد، جای پای خود را به‌سادگی محکم می‌کند. عواقب ناگوار تسهیل محدودیت‌ها در هند نشان می‌دهد که نتیجه کج‌روی در تصمیم‌گیری تا چه اندازه می‌تواند ویرانگر باشد.

نتیجه داده‌ها در یک رده‌بندی جهانی درباره میزان سختگیری در اعمال محدودیت‌ها برای مهار کوویدـ۱۹، نشان می‌دهد که در اوت ۲۰۲۱، نمره محدودیت‌ها در اسرائیل ۴۵/۴ و بسیار پایین‌تر از نیوزیلند بود، کشوری که موارد ابتلا در آن همچنان معدود است. نمره نیوزیلند ۹۶/۳ بود. امتیاز بریتانیا در این داده‌ها ۴۴ بود که اکنون با حدود ۳۰ هزار مورد جدید ابتلای روزانه روبه‌روست.

وقت واکسن یادآوری است

کشورهایی که شاهد طرح ابتدایی واکسیناسیون در اسرائیل بودند، در پی سنجش تاثیر واکسن و استفاده از این داده‌ها برای کارزار واکسیناسیون بودند. در بحبوحه نگرانی‌ها درباره کم‌اثری مصونیت واکسن و آغاز تزریق نوبت سوم، موسوم به واکسن تقویت‌کننده یا یادآوری، در اسرائیل، بار دیگر وقت آن است که ببینیم در گام بعد، چه اتفاقی در این کشور می‌افتد.

البته گزارش‌های اولیه درباره اثربخشی واکسن‌های یادآوری در اسرائیل، امیدوارکننده است. نتیجه مثبت قطعی تست کرونا در افرادی که نوبت سوم واکسن را زده‌اند، تا ۱۱ برابر کمتر از افرادی است که فقط دو دوز واکسن زده‌اند. با این حال، پژوهش حاوی این اطلاعات همچنان در نوبت انتشار است و یافته‌ها باید به‌صورت رسمی بررسی شود.

تزریق دوز تقویت‌کننده واکسن کرونا نیز بحث‌برانگیز است. بارها از کشورهای ثروتمند خواسته شده است ذخیره واکسنشان را با کشورهای کم‌درآمدتر سهیم شوند. اما این امر هنوز به‌شکل گسترده اتفاق نیفتاده است. بنا بر آمار، تا یک هفته پیش، فقط ۵/۴ درصد جمعیت قاره آفریقا واکسن کرونا زده‌اند.

از سوی دیگر، سازمان بهداشت جهانی خواستار توقف تزریق واکسن یادآوری دست‌کم تا حدود بیست روز دیگر شده است. اما بعید به نظر می‌رسد کشورها، از جمله اسرائیل، سیاستشان را مطابق با این توصیه تغییر دهند.

واکسیناسیون در اسرائیل، در مجموع و با اما و اگر، موفقیت‌آمیز بوده است. اما این کشور همچنین نمونه‌ای از پیامدهای لغو زودهنگام محدودیت‌ها است. آنچه پیداست همه کشورها، فارغ از وضعیت فعلی واکسیناسیون در آن‌ها، باید در مدت همه‌گیری فعلی و موارد کم‌اهمیت‌تر شیوع در آینده، برنامه‌هایی بلندمدت برای کاهش تاثیر کوویدـ۱۹ داشته باشد.