اگر فکر می‌کنید همه‌گیری کرونا کابوسی در بیداری است، فقط تصور کنید در خواب‌هایمان چه خبر است.

بسیاری از ما در بدترین دوره‌های همه‌گیری، کابوس‌هایی شفاف و هراس‌انگیز دیده‌ایم. فرقی نمی‌کند عزیزی را از دست داده باشیم یا از کارکنان بخش درمان در خط مقدم مقابله با کووید‌ـ‌۱۹ باشیم، خواب‌های بد می‌توانند عذاب‌آور باشند.

سی‌ان‌ان در مطلبی به این موضوع پرداخته و با دیردره بارت، استاد روانشناسی در دانشکده پزشکی هاروارد، صحبت کرده که از آغاز شیوع کرونا، داده‌هایی در مورد خواب‌ها و کابوس‌های افراد جمع‌آوری کرده است.

به گفته بارت، در حالی که خطر کووید‌ـ‌۱۹ بر بخش نیمه‌هشیار ذهن نفوذ کرده و بسیاری از خواب‌های شبانه حول محور هراس از مرگ بوده، این ویروس در مواردی نیز در قامت جانوری مهاجم و اغلب حشره‌‌ در خواب‌ها ظاهر شده است.

این روانشناس که نویسنده کتاب «خواب‌های دوران همه‌گیری» است، می‌گوید: «ملخ‌هایی با دندان‌های خون‌آشام، انبوه کرم‌هایی که وول می‌خورند، فوج حشرات بالدار که ممکن است زنبور عسل یا مگس یا زنبور سرخ باشد، و لشکر سوسک‌ها به خواب‌ها هجوم آورده‌اند.»

در مقاله‌ بارت که به‌تازگی منتشر شده، آمده است میزان این آسیب در زنان شدیدتر بوده است. 

در حالی که این تحقیق و تحلیل داده‌ها همچنان ادامه دارد، بارت تاکنون داده‌های بیش از ۱۴ هزار خواب از دست‌کم ۷۶ کشور جهان را جمع‌آوری کرده و متوجه شده است از زمان آغاز واکسیناسیون و بازگشایی کسب‌و‌کارها، محتوای خواب‌ها تغییر کرده است. 

آنچه در ادامه می‌آید خلاصه‌ای از گفت‌و‌گوی او با سی‌ان‌ان در مورد انواع خواب‌ها در دوران همه‌گیری و چگونگی تغییر آن‌ها به مرور زمان است.

خواب‌ها چگونه می‌توانند بازتابی از زندگی ما در دوران همه‌گیری کرونا باشند؟

خواب دیدن درست مثل فکر کردن است اما در وضعیت مغزی بسیار متفاوت. هرچه فرد در طول روز بیشتر در مورد موضوعی خاص فکر کند، احتمال این‌که از خواب شبانه‌اش سر درآورد بیشتر می‌شود.

در خواب، بخش‌های تصویری مغز بسیار فعال است، بخش‌های عاطفی و قصه‌گوی مغز بسیار فعال است، اما فعالیت بخش‌های کلامی و منطق کمتر از معمول است. محتوای فکرها همان است اما بسیار روشن، تصویری و روایی می‌شود.

چرا شروع کردید به جمع‌آوری داده در مورد خواب‌های دوران همه‌گیری؟

به نظر می‌رسید جالب باشد ببینیم خواب‌های دوران همه‌گیری چه شباهتی به بحران‌های قبلی دارد. در ۲۳ مارس ۲۰۲۰، یک نظرسنجی جهانی انجام دادم. برخی کابوس‌هایی که ابتدا در سایر نقاط جهان گزارش شد، با تاخیر در آمریکا نیز تکرار شد.

به‌عنوان مثال، در ایتالیا که همان ابتدا دچار شیوع گسترده کرونا شد، کارکنان بخش درمان مدام این خواب رایج را می‌دیدند که کسی مقابلشان در حال مرگ است و وظیفه آن‌هاست که نجاتش دهند اما نمی‌توانند.

درست پس از آغاز همه‌گیری در آسیا، خواب‌هایی مثل «وای، ماسک نزدم» یا «بقیه ماسک نزده‌اند و من در خطرم» گزارش شد، اما در آمریکا تا وقتی بخش درمان اعلام نکرد ماسک زدن ضروری است، کسی چنین خواب‌هایی را گزارش نداد. 

بررسی‌های من نشان داده است خواب‌ها در سراسر جهان مشابه بوده‌اند اما از لحاظ زمان‌بندی، بسته به زمان اوج شیوع در هر منطقه و تغییر دستورالعمل‌های بهداشتی متفاوت بوده است.

خواب‌های امسال نسبت به سال قبل چه تغییری کرده است؟

در حالی که جهان به سمت بازگشایی می‌رفت، در خواب‌هایی که مردم گزارش می‌کردند تغییرهای عمده‌ای دیدم و خواب‌ها مثبت‌تر شدند.

این خواب‌ها در مورد بازگشت به جمع‌های بزرگ و فعالیت‌های اجتماعی مانند رقص در کلاب شبانه، شرکت در رویدادی ورزشی یا دورهمی خانوادگی با بسیاری از اقوامی بود که در واقع، خارج از کشور زندگی می‌کنند.

این نوع خواب‌ها در هفته‌های اول همه‌گیری بسیار نادر بود و اگر افراد چنین خوابی می‌دیدند، از خواب می‌پریدند و احساس اندوه می‌کردند زیرا به گفته خودشان، کاری بود که تا آینده نامعلوم نمی‌توانستند انجام دهند و گویی این خواب واقعیت زندگی‌شان را به سخره گرفته بود.

اما از میانه دسامبر ۲۰۲۰، که اعلام شد اثربخشی واکسن‌ها بسیار بالاست و مجوز استفاده اضطراری صادر شد، خواب‌ها کم‌کم مثبت‌تر شدند. نکته جالب‌توجه این است که این خواب‌ها شاید مشابه خواب‌های ماه‌های قبل بود اما افراد، به گفته خودشان، شادتر از خواب بیدار می‌شدند زیرا احساس می‌کردند این خواب پیشگویی آینده‌ای است که اوضاع دوباره روبه‌راه خواهد شد.

چرا زنان در دوران همه‌گیری بیشتر کابوس دیده‌اند؟

خواب‌های دوران همه‌گیری هم در زنان و هم در مردان ۲/۵ برابر اضطراب‌آورتر بوده و در مقایسه با دوران پیش از همه‌گیری، خواب‌های با موضوع بیماری دو برابر  و مرگ چهار برابر شده است.

اما فقط در خواب‌های زنان بود که سایر احساسات منفی مانند اندوه و خشم نیز دو برابر شده بود. تقریبا تمام مادران خواب‌های بد در مورد آموزش در خانه داشتند و بسیاری از زنان خواب نگهداری از کودکان یا مراقبت از بیماران را دیده بودند.

برخی از این خواب‌‌ها منعکس‌کننده مشکلاتی بودند که در دوران همه‌گیری خاص زنان بوده یا بیشتر برای آن‌ها رخ داده است.  

آیا خواب‌هایی در دوران همه‌گیری گزارش شده‌اند که همچنان ادامه دارند؟ 

افراد همچنان خواب ماسک می‌بینند، اما تغییری جزئی کرده است. در روزهای اول، همیشه خوابی هراس‌آلود بود.

در اوایل همه‌گیری، فرد وحشت داشت و در تلاش بود از بقیه فاصله بگیرد چون می‌ترسیدند به کرونا مبتلا شوند. پس، ترس احساس غالب بود.

اما از اوایل پاییز گذشته، به‌جای ترس از سرایت بیماری، احساس شرم و خجالت اجتماعی در خواب‌ها غالب شد؛ فرد متوجه می‌شد ماسک نزده است و این احساس را داشت که «مردم درباره‌ام چه فکری می‌کنند وقتی می‌بینند ماسک نزده‌ام».

این خواب بیشتر در طبقه‌بندی همان خواب‌های استعاره از شرم اجتماعی قرار می‌گیرد که فرد می‌بیند در بازار و میان مردم است و ناگهان متوجه می‌شود برهنه است. به نظر می‌رسد این خواب‌ها در مورد ماسک جای همان خواب «برهنگی در ملاءعام» را گرفته است.

پیش‌بینی شما در مورد خواب‌های دوران همه‌گیری چیست؟

بسیار عادی است که کابوس‌ها تا مدتی ادامه پیدا کنند بعد بیشتر مردم عادت می‌کنند.

اما برخی افراد مانند کسانی که آسیب مستقیم دیده‌اند و همچنین کسانی که اختلال‌های اضطرابی یا سابقه صدمه روحی دارند، تا مدتی طولانی درگیر این خواب‌ها خواهند بود.