در طول چهل سال گذشته، تعداد زیادی از ایرانی‌ها به دلایل مختلف، ازجمله مشکلات سیاسی و تلاش برای رسیدن به زندگی بهتر در کشورهای دیگر، از ایران مهاجرت کرده‌اند. شاید گریز از خطرات پیش روی فعالیت سیاسی، ادامه تحصیل و فرار از مشکلات اقتصادی، از مهم‌ترین دلایل مهاجرت ایرانی‌ها به خارج از کشور باشد. اما در کنار این‌ها، در سال‌های گذشته تعداد زیادی از ایرانی‌ها با یک دلیل ساده ایران را ترک کرده‌اند که البته این دلیل، می‌تواند ترکیبی از دلایل قبلی باشد. آن‌ها می‌گویند: «اینجا دیگه جای زندگی نیست!»

افزایش تقاضا برای مهاجرت

با روی کار آمدن دولت روحانی در سال ۱۳۹۲ با شعار توافق با کشورهای غربی و لغو تحریم‌های اقتصادی، هرچند که تقاضا برای مهاجرت از ایران کم نشد، اما آهنگ رشد تقاضا در بازار مهاجرت کندتر شد. کسانی که از سال‌ها قبل به فکر ترک ایران افتاده بودند، با آرامش بیشتری به‌سوی به‌ثمر نشستن رویایشان حرکت می‌کردند.  

اما توافق برجام نیز نگرانی نسبت‌به آینده را در ایران متوقف نکرد. توافقی که قرار بود تمام تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کند، با توجه به قدرت مخالفان داخلی، در کنار روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، بیش‌ از پیش به خطر افتاد. ماه‌ها پیش از آنکه ترامپ رسما اعلام کند که آمریکا از توافق برجام خارج می‌شود و شدیدترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران اعمال خواهد کرد، این پیام را مردم ایران دریافت کرده بودند. به‌همین دلیل، بازار مهاجرت از سال گذشته رونق زیادی پیدا کرد.  

رشد قیمت دلار از آغاز سال جدید شمسی که با اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام، شتاب غیرقابل مهاری یافت، مهاجرت را به یکی از اولین گزینه‌ها برای بخشی از طبقه متوسط جامعه ایران بدل ساخت.

افزایش قیمت دلار به بالای دوازده‌هزار تومان در نیمه تابستان، کار را به جایی رساند که وب‌سایت خبرآنلاین در میانه مردادماه، در گزارشی خبر داد که بررسی آمار جستجوی کاربران گوگل با کلیدواژه «مهاجرت»، نشان می‌دهد از اوایل ماه اوت ۲۰۱۷ (‌مرداد ۹۶) تا اوت ۲۰۱۸ (مرداد ۹۷) میزان جست‌وجوی کلید‌واژه مهاجرت افزایش قابل‌توجهی داشته و جزئیات بررسی جست‌وجوها با این کلید‌واژه در گوگل، نشان می‌دهد تمام این جست‌وجوها با هدف شناخت از مهاجرت به کشورهای خارجی انجام شده و ربطی به مهاجرت‌های داخلی ندارد.

در این گزارش، آمده است که نکته قابل‌توجه دیگر، مربوط به جست‌وجوهای مشابه مهاجرت در گوگل است. به‌طوری‌که جست‌وجوهای مشابهی همچون «مهاجرت به روسیه»، «ایسلند مهاجرت»، «بهترین کشورها برای مهاجرت»، «راه‌های مهاجرت به کانادا» و «مهاجرت به کویت» دارای بالاترین میزان جست‌وجو در سرچ‌های مشابه‌اند.

افزایش بلیت پروازهای خارجی و هزینه آزمون آیلتس

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد افزایش بی‌سابقه قیمت دلار بر همه جنبه‌های زندگی مردم تاثیر بگذارد، هم‌زمان با حذف ارز مسافرتی از پایان تیرماه، از اواسط مرداد، قیمت بلیت پروازهای خارجی هم تا ۱۰۴ درصد افزایش یافت؛ اما شاید انتظار می‌رفت که آزمون زبان آیلتس از این افزایش قیمت‌ها مصون بماند.

آیلتس (همچون تافل) یک آزمون بین‌المللی ارزیابی سطح زبان انگلیسی است که درخواست‌کننده دریافت ویزای دانشجویی، کاری یا مهاجرتی برای بسیاری از کشورها، بسته به مورد، باید نمره‌ای بالاتر از حدی مشخص در آن را کسب کرده باشد.  

آخر مردادماه، سازمان سنجش به‌عنوان تنها مرجع برگزارکننده آزمون‌های بین‌المللی و متولی و ناظر برگزاری دو نوع آزمون زبان تافل و آیلتس که موسسات برگزارکننده این آزمون‌ها را تعیین می‌کند، اعلام کرد ارز دولتی برای این دو آزمون، ازسوی بانک مرکزی حذف شده است.

سازمان سنجش کشور، ۳۱ مردادماه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که باتوجه به حذف ارز دولتی برای آزمون‌‌های بین‌المللی، هزینه شرکت در آزمون آیلتس، دو میلیون و ۷۹۵هزار تومان تعیین شده است. این درحالی بود که ۲۰ روز قبل از آن، سازمان سنجش هزینه آزمون را به یک‌میلیون و ۱۸۰هزار تومان افزایش داده بود. هزینه ثبت‌نام تا ۱۰ ماه پیش، ۷۵۰ هزار تومان بود. یعنی در طول کمتر از یک سال، هزینه آزمون آیلتس در ایران حدود ۳۰۰ درصد افزایش یافته است.

افزایش نجومی هزینه برگزاری آزمون آیلتس با واکنش اعتراضی شرکت‌کنندگان روبه‌رو شد. اما نکته‌ای که به این اعتراضات دامن زد، تقاضای پرداخت مابه‌التفاوت افزایش هزینه آزمون ازسوی موسسات مجاز برگزارکننده آزمون از داوطلبانی بود که با نرخ قبلی ثبت‌نام کرده بودند.

بسیاری از شرکت‌کنندگان خبر دادند که موسسات پیش از برگزاری آزمون از آن‌ها خواسته‌اند که مابه‌التفاوت افزایش هزینه آزمون را پرداخت کنند. یکی از آن‌ها می‌گوید: «چند ماه پیش، زمانی که تصمیم گرفتم برای شرکت در آزمون آیلتس ثبت‌نام کنم، نزدیک‌ترین زمان آزمون، مهرماه بود. آن زمان بر اساس نرخ روز دلار، رقمی حدود یک میلیون تومان برای ثبت‌نام پرداخت کردم و با دیدن تأییدیه ثبت‌نام در سایت آیلتس، خیالم راحت شد که دیگر اسیر نوسانات نرخ ارز نخواهم شد؛ اما اکنون پیامی برایم ارسال شده که می‌گوید یا رقم چشمگیری به هزینه ثبت‌نام اضافه کنم، یا انصراف بدهم. مگر غیر از این است که من آن زمان مبلغ را تمام و کمال پرداخت کردم و تمام؟»

بعضی از آن‌ها می‌گویند بهتر است شرکت‌کنندگان بعد از این، هزینه را به نهاد بین‌المللی برگزارکننده آزمون آیلتس واریز کنند. یکی دیگر از شرکت‌کنندگان پیشنهاد می‌کند که بهتر است دیگر کسی در ایران امتحان ندهد و در کشورهای همسایه در آزمون آیلتس شرکت کند؛ هرچند، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان به او یادآور می‌شود که مشکل داخل یا خارج از ایران نیست. مشکل بی‌اعتبار شدن ارزش پول ایران است.

مهاجرت با منجنیق

آیلتس یکی از معتبرترین آزمون‌های زبان انگلیسی است که در سراسر جهان برگزار می‌شود. داوطلبان آزمون آیلتس در کنار تفاوت ساختاری این آزمون با تافل، باید هنگام انتخاب کشور مقصد در مهاجرت نیز بین این دو آزمون اولویت‌بندی داشته باشند. آزمون آیلتس را دانشگاه کمبریج انگلستان، شورای فرهنگی بریتانیا و مرکز آیلتس استرالیا برگزار می‌کنند.

مطابق گزارش‌های سالانه، در ایران هرسال حدود ۳۰ هزار نفر با مراجعه به پایگاه‌های اینترنتی مراکز ثبت‌نام آزمون آیلتس، نام خود را به‌عنوان متقاضی شرکت در این آزمون ثبت می‌کنند. این جامعه آماری ۳۰هزار نفره که افراد دانشگاهی و یا نیروهای موثر کار، اکثریت آن را تشکیل می‌دهند، از نرخ ارز مصوب دولتی و تسهیلات بانک مرکزی محروم مانده‌اند.

افزایش هزینه آزمون آیلتس در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب داشت و برخی کاربران با نگاه طنزآمیز به این اتفاق، واکنش نشان داده‌اند.

کاربری به نام الهه در توییتر نوشت: با این افزایش هزینه‌ای که آزمون #آیلتس داشته باید کم‌کم کلاس زبانو تعطیل کنم، برم کلاس فارسی دری و پشتو! وقتی افغانستان و پاکستان و تاجیکستان هستن، چه کاریه آدم بره جاهای دور واسه ادامه تحصیل.

کاربر دیگری نوشته است: آزمون آیلتس دو میلیون و نهصد و هفتاد و پنج هزار تومن. تنها گزینه واسه مهاجرت پرتاب با منجنیق به کشورای همسایه‌ست.

اگرچه افزایش هزینه آیلتس متقاضیان مهاجرت مخصوصا آن‌هایی را که قصد ادامه تحصیل در خارج از ایران را دارند، مستاصل کرده، اما خود نشانه دیگری برای کسانی است که معتقدند باید از ایران رفت، «چون اینجا دیگه جای زندگی نیست». افزایش آمار جست‌وجوی واژه مهاجرت در موتورهای جست‌وجوگر و همچنین عدم کاهش متقاضیان شرکت در آزمون آیلتس، مهر تاییدی بر خبرهایی است که درباره افزایش مهاجرت ایرانیان شنیده می‌شود.