با انتخاب پیروز حناچی به عنوان شهردار تازه تهران، مشکلات مالی اداره پایتخت و البته اهمیت امکانات اقتصادی تحت اختیار شهرداری بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است.

پیروز حناچی معاون اسبق وزارت راه و شهرسازی در رقابت با عباس آخوندی وزیر پیشین راه و شهرسازی، به عنوان شهردار انتخاب شد و بودجه‌ای که حالا در شهرداری تحت اختیار اوست حدود دو برابر بودجه وزارت راه و شهرسازی‌ست.

تهران با اینکه ۱۲ درصد جمعیت ایران را دارد اما سهمی ۲۵ درصدی در تولید ناخالص داخلی کشور دارد. تمرکز ادارات ملی در پایتخت است، مقام‌های ارشد سیاسی در تهران سکونت دارند و دفتر مرکزی عمده شرکت‌ها و سازمان‌های اقتصادی ایران در این شهر قرار دارد.

سازمان حجیم شهرداری

شهرداری دارای یکی از بزرگترین‌ سازمان‌های کشور است و پرسنل زیادی دارد.

تعداد پست‌های سازمانی شهرداری حدود ۱۶هزار نفر است اما ۶۸ هزار و ۱۲۷نفر نیرو در استخدام دارد.

این رقم در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۵۶هزار نفر بود اما در عرض چهار ماهه منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته که محمدباقر قالیباف شهردار وقت تهران نیز در آن نامزد شده بود، ناگهان تعداد نیروهای شهرداری به ۶۸هزار نفر افزایش یافت.

شمار بالای نیروهای تحت استخدام شهرداری تهران وقتی بهتر درک می‌شود که بدانیم شهرداری سئول، پایتخت کره جنوبی با مساحتی برابر تهران و جمعیت ۱۰ میلیون نفر تنها ۴۰هزار کارمند دارد. شیکاگو، سومین شهر بزرگ آمریکا که جمعیت آن برابر تهران است نیز ۳۸هزار کارمند دارد. شهرداری لندن نیز که کمیت و کیفیت خدمات آن با تهران قابل مقایسه نیست تنها ۱۵هزار نفر نیرو دارد.

بحران عمیق مالی

شهرداری با وجود امکانات زیاد، دخل و خرج نامتوازن و بدهی سنگینی دارد. مرور چند عدد و رقم تصویر روشن‌تری از شرایط نامطلوب مالی شهرداری تهران ارائه می‌کند.

به گفته محمدعلی افشانی شهردار پیشین تهران، شهرداری ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد درحالی که درآمد آن ۱۵ هزار تومان است. همچنین براساس گفته‌های محمدعلی نجفی که قبل از افشانی چند ماهی شهردار تهران بود فقط ۲۹هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از این بدهی ثبت شده و ۶۵ درصد بدهی ثبت شده بدهی‌های بانکی‌ست. نجفی علاوه براین گفته بود که ۵۴ درصد صورت‌های مالی زیرمجموعه‌های شهرداری حسابرسی نشده است.

براساس گزارش عملکرد شش ماهه سال ۱۳۹۶ شهرداری تهران،‌ حدود ۸۲ درصد بودجه شهرداری برای پرداخت حقوق و هزینه‌های جاری هزینه شده است. همچنین ۷۹ درصد درآمد شهرداری از محل درآمدهای ناپایدار بوده. درآمد ناپایدار به‌طور عمده شامل فروش تراکم می‌شود که به شهرفروشی مشهور است و چهره تهران را به شکل کنونی درآورده است.

در مقابل درآمد پایدار که شامل مالیات شهری و عوارض مستمر ( نوسازی ، کسب و پیشه، خودرو  و ...) می‌شود تنها ۲۱ درصد درآمد شهرداری را شامل شده درحالی‌که در حالت مطلوب باید تامین‌کننده تمام درآمد این سازمان باشد.

روزنامه ایران نیز در گفتگو با اعضای شورای شهر گزارشی منتشر کرد که طی آن اعلام شد جمع بدهی‌های عقب افتاده به علاوه مبلغ لازم برای اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام پایتخت، بیش از چهار برابر بودجه سالانه شهرداری تهران است.

عدم توازن بودجه شهرداری را می‌توان به‌گونه‌ای دیگر نیز نگاه کرد. براساس سخنان محمدعملی نجفی در مجلس، شهرداری تهران سالانه برای هر شهروند تهرانی ۲ میلیون تومان هزینه می‌کنند اما در مقابل به ازای هر نفر۵۹۲هزار میلیارد تومان می‌گیرد که این رقم شامل عوارض و مالیات بر ارزش افزوده است.

مشکل ترافیک و معضل آلودگی

تهرانی‌ها سال‌هاست که از آلودگی هوا و ترافیک سنگین رنج می‌برند. نکته آنکه بخش مهمی از آلودگی هوا ناشی از مصرف بالای سوخت خودروهاست. در نتیجه کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و گسترش حمل‌ونقل عمومی چاره حل مشکل ترافیک و آلودگی پایتخت است.

با اینکه پروژه قطار شهری تهران طی یک دهه گذشته توسعه قابل‌توجهی داشته و ناوگان اتوبوس‌رانی هم نوسازی شده اما هنوز سهم حمل و نقل عمومی در سفرهای درون شهری پایین است.

به گفته شهردار پیشین تهران، تنها ۹ درصد سفرهای تهران با مترو و ۱۰ درصد با اتوبوس‌ انجام می‌شود.

توسعه حمل‌ونقل عمومی به بودجه نیاز دارد و با شرایط مالی شهرداری امکان تامین آن ضعیف است. البته دولت برای توسعه طرح‌های قطار شهری به شهرهای بزرگ بودجه می‌دهد اما هنوز نتوانسته مسائل ترافیک تهران را حل کند.

همین مشکلات است که پیچیدگی کار شهردار تازه را آشکار می‌کند. حالا پیروز حناچی در حالی کار تازه خود را آغاز می‌کند که اصلاح ساختار درآمد و هزینه، ایجاد شفافیت مالی، ارتقای استاندارد زندگی شهروندان و تمرکز بر ماموریت اصلی شهرداری سرفصل چالش‌هایی‌ست که پیش‌روی دارد.