نوامبر ۲۰۱۸، حوالی پنج ماه پیش، به ساحل رسیدن صدها پناهجوی اغلب ایرانی‌تبار در بریتانیا به صدر خبرهای رسانه‌ها راه یافت و به‌ فاصله‌ای کوتاه، دولت بریتانیا اعلام کرد که بیشتر آن‌ها اخراج (یا دیپورت) خواهند شد.

برای پناهجویانی که بعد گذر از سختی‌ها به مقصد رسیده‌اند، شاید باور کردن این سخت باشد که به سادگی و در بعضی موارد بدون بررسی‌ پرونده‌شان، از بریتانیا بیرون می‌شوند.

علت این مسأله، «قانون دوبلین» است که  اتحادیه اروپا و اغلب کشورهای قاره اروپا آن را پذیرفته‌اند.

این قانون می‌گوید وقتی حضور پناهجو در یک سرزمین امن در اروپا ثبت شد، همان کشور مسئول بررسی پرونده اوست و اگر پناهجو در کشور دیگری در اروپا درخواست پناهجویی دهد، بایستی او را اخراج کنند و به کشوری بازگردانند که در آن، حضورش ثبت شده است.

ثبت در اینجا یعنی ثبت اثر انگشت، که البته کشور به کشور مقرراتش فرق می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر پلیس در فرانسه اثر انگشت پناهجو را ثبت کرده باشد، این کشور پناهجو را پس نمی‌گیرد. فرانسه تنها درصورتی پناهجو را پس می‌گیرد که اثر انگشت او در سازمان مهاجرت آن کشور ثبت شده باشد.

در برخی کشورهای دیگر، صرف ثبت اثر انگشت ازسوی پلیس، کافی است.

از یک مستند تا پادکست «پناهجوی بریتانیا»

چهار ماه‌ بعد از آنکه پناهجویان خبر رسانه‌های بریتانیا شدند، همراه طناز خامه (خبرنگار) و سارا تهرانیان (فیلمبردار) از لندن راهی شمال انگلیس شدیم تا در شهرهای لیورپول، منچستر، لینکلن و شفیلد، سراغ پناهجویانی برویم که به مقصد رسیده‌اند.

برخی مثل امید در زندان منتظر رد مرز بودند. بعضی هم مثل رها، از خانه دولتی بیرون آمده بودند تا بازداشت نشوند و برنامه سال‌ها زندگی پنهانی را می‌ریختند.

برخی دیگر، پرونده پناهجویی‌شان به نتیجه رسیده بود و حالا با آینده روبه‌رو بودند و این سوال که چه می‌شود کرد؟ ایرانی‌تبارهایی را هم دیدیم که سال‌هاست مقیم انگلستان‌اند و حالا شهروند شده‌اند و در گذر خاطره‌ها، به دوران پناهجویی فکر می‌کنند.

مستند «امیدِ پناهجو» با صحبت‌های همین پناهجویان ساخته شد.

سپس در لندن بعد از همراهی در ساخت این مستند - من دستیار فیلمبردار بودم - به این فکر کردم که چه چیزی جا ماند و در این مستند گفته نشد؟ چه سوالی بیشتر از همه تکرار شد؟ بیشتر از همه شنیده بودم که «نمی‌دانستیم؛ اطلاعات درست نداشتیم».

این شد که به ساخت این مجموعه پادکست بر اساس همین سوال نشستم و اولین موضوعی که برخی را شوکه‌ کرده بود، «قانون دوبلین» بود؛ قانونی که تازه بعد از رسیدن به مقصد، معنا پیدا می‌کند.

در نخستین قسمت پادکست «پناهجوی بریتانیا»، ببینیم قانون دوبلین با امید و رها چه کرده است.

در قسمت بعدی، سراغ روزگار پناهجویان پس از رسیدن به بریتانیا می‌رویم. دولت چه امکاناتی برای زندگی به آن‌ها می‌دهد و آن‌ها را از چه حقوقی به‌طور موقت محروم می‌کند؟

تصاویری از پشت صحنه ساخت مستند «امید پناهجو» و ضبط پادکست «پناهجوی بریتانیا»: