طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی به‌تازگی طرحی «فمینیستی و برابری‌خواهانه» را با عنوان «سربازی دختران» با رسانه‌ها در میان گذاشت، هرچند به‌شکلی مشخص نگفت که ابعاد این طرح چیست و نگفت چه کسانی و با چه اهدافی طرح «سربازی دختران» را مطرح می‌کنند.

به گزارش ایسنا، طیبه سیاوشی سپس رودرروی واکنش‌های رسمی و غیررسمی، به‌خصوص در رسانه‌های اجتماعی گفت که شفاف نبودن ابعاد این طرح باعث سوءتعبیر شده است.

سیاوشی گفت که قرار نیست دختران در بخش نظامی حضور داشته باشند، اسلحه به دست بگیرند یا برای عملیات نظامی آموزش ببینند و باید از دختران در «مسائل آموزشی و بهداشتی و همچنین رویکردهای نرم‌افزاری استفاده شود».

سربازی رفتن دختران اتفاق جدیدی در دنیا و برای کشورهایی نیست که هنوز جوانانشان را به سربازی می‌فرستند. در بعضی از کشورها، دختران هم به‌مانند پسران به سربازی می‌روند. اصولا حضور زنان در میادین نظامی به اندازه تاریخ بشر سابقه دارد، اما حضور دختران در میادین نظامی در زمانی که کشورشان درگیر جنگ نیست به کل اتفاقی مدرن و برابری‌طلبانه تلقی می‌شود. مثال‌هایش یکی در اسراییل که سربازی برای دختران اجباری است یا در نروژ که بعد از سال ۲۰۱۵، سربازی رفتن دختران اجباری شده است. در یونان زنان به‌عنوان متخصص حقوق‌بگیر در ارتش به کار گرفته می‌شوند. در آمریکا، دانمارک، تایوان و سوییس، دختران داوطلبانه می‌توانند به‌مانند پسران به سربازی بروند.

این کشورها مسیری طولانی را طی کرده‌اند تا هم دختران و هم پسران ملزم به سربازی بروند.

گذر اسراییل از محدود نگهداشتن زنان

اسراییل بحث اجباری بودن سربازی دختران را در سال ۲۰۰۰ مطرح کرد. دختران بعد از این سال، موظف شدند تا دو سال را در سربازی سپری کنند. شرایط حضورشان دقیقا به‌مانند پسران است ولی زمان سربازی‌شان یک سال کمتر از آن‌هاست.

ارتش اسراییل دفتری به نام «برابری جنسیتی» دارد و این دفتر کارش بررسی راه‌های مشارکت هرچه بیشتر زنان در ارتش است. در سال ۱۹۹۵، آلیس میلر به‌عنوان خلبان نیروی هوایی ارتش اسراییل مشغول به کار شد و خلبان شکاری بود.

در آن موقع بود که بحث حضور زنان در ارتش به‌صورت جدی در جامعه این کشور مطرح شد، اما مقامات این کشور با حضور زنان در ارتش موافق نبودند. ولی آلیس میلر توانست بعد از مدتی، موافقت مقامات را جلب کند و درهای ارتش را به‌سوی زنان بگشاید.

در حال حاضر ۹۵ درصد فرصت‌های شغلی و حضور زنان در ارتش به روی آن‌ها در اسراییل باز است. آن‌ها در بخش‌های فنی و مهندسی و حتی عملیات‌های نظامی به کار گرفته می‌شوند.

از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون، دست کم یک‌صد قانون، از جمله در موضوع برابری در اشتغال، حضوری برابر در ارتش و هم‌چنین علیه تعرضات و سوءاستفاده‌های جنسی در اسراییل به تصویب رسیده است.

چشم‌انداز نروژ برای ۲۰۳۰ میلادی

تا همین ۲۰۱۵، سربازی رفتن دختران در نروژ اختیاری بود و نه اجباری. اما در همین سال، دولت با فراخوان عمومی، تمامی متولدین دختر سال ۱۹۹۷ و بعد از آن را به خدمت سربازی فرستاد، البته در نروژ هم معین شد که مدت زمان سربازی دختران، کمتر از پسران باشد.

همان‌طور که سازمان ملل از کشورهای جهان خواسته است نابرابری، فقر و تبعیض‌ها را تا ۲۰۳۰ میلادی رفع کنند، نروژ «سند چشم‌انداز ۲۰۳۰» را تدوین کرده است تا «نابرابری جنسیتی» در همه عرصه‌ها از جمله سربازی و حضور در ارتش رفع شود.

البته پیش از تصویب قانون اجباری شدن حضور دختران در سال ۲۰۱۵، بحث‌های زیادی در محافل سیاسی و دانشگاهی در موضوع برابری جنسیتی مطرح شده بود. یکی از استادان دانشگاه در آن سال نوشت که «اگر دختران به‌دنبال برابری کامل با پسران هستند، بهتر است که در سربازی رفتن هم با پسران برابر باشند».

تاریخچه پیوستن زنان به ارتش در نروژ، به سال‌های جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. آن موقع که نروژ درگیر جنگ بود، زنان هم مانند مردان به نیروهای نظامی پیوستند. البته همگی آن‌ها اسلحه به‌ دست نگرفتند، اما حضور فعالی در آن زمان داشتند. اما وقتی بعد از جنگ، پیوستن زنان به ارتش اختیاری شد، بسیاری منتقد حضور زنان شدند. آن‌ها می‌گفتند وقتی نروژ با کشوری در جنگ نیست، دلیلی هم برای حضور دختران در ارتش وجود ندارد. اما در سال ۲۰۱۵، سربازی رفتن دختران اجباری شد. همان‌طور که اشاره شد، این طرح یک طرح کاملا «برابری‌طلبانه» است که نروژ در سال‌های اخیر در کشور اجرا کرده است.

سوال برابری زنان در سربازی یا در ارتش ایران

با نگاهی به وضعیت زنان در ایران، می‌توان گفت که طرح سربازی رفتن دختران، طرح ناپخته‌ای بیش نیست. در کشوری که شکاف جنسیتی بین زنان و مردان بی‌اندازه گسترده است و زنان چه در قانون و چه در عرف، برای کسب حقوق برابر در بسیاری از عرصه‌ها به تلاش و مبارزه مشغول‌اند، هنوز مشخص نیست برچه اساسی این ایده از طرف طیبه سیاوشی مطرح شده است، آن‌هم وقتی بحث اجتماعی کافی در آن صورت نگرفته است و ابهام‌ها و سوال‌های زیادی در مورد محتوای این طرح وجود دارد.

در سال‌های جنگ ایران و عراق، زنان زیادی در جبهه‌ها حضور داشتند و حتی کشته شدند.  همین‌طور باید یادآور تاریخچه حضور زنانی بود که قبل از انقلاب در کادر ارتش بودند یا در سپاه دانش به خدمت سربازی می‌رفتند.

ولی در حال حاضر ایران در منازعه جنگی با کشوری دیگر نیست و سیستم نظامی ایران هم در دست مردهاست. هم‌چنین وقتی پیش‌بینی نشده است تا برابری در تمامی سطوح ارتش و سربازی وضع شود، سربازی رفتن دختران کمکی به کاهش شکاف جنسیتی بین مردان و زنان در ایران نمی‌کند.

چون برابری یعنی یک زن بر پایه شایستگی‌هایش می‌تواند همانند یک مرد، فرمانده کل سپاه یا ارتش و یا رییس‌جمهور یا رهبر هم باشد.

البته بیراه نیست اگر بگوییم که مطرح شدن طرح سربازی دختران در ایران، باعث باز شدن فضایی برای گفت‌وگو دراین‌باره شد، اما طیبه سیاوشی نتوانست از طرح خود دفاع کند یا ابعاد آن را کاملا تشریح کند و بعد از آن‌که صحبت‌هایش با مخالفت از طرف برخی مقامات مواجه شد، او خیلی‌ زود عقب کشید و این طرح برابری‌طلبانه نتوانست جای بیشتری برای بحث و گفت‌وگو در سطح جامعه باز کند.