ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران با «عبور تورم از مرز ۲۴۰ درصد»
در ابتدای ماه ژانویه سال جاری استیو هانکه، استاد اقتصاد دانشگاه جان هاپکینز امریکا، نرخ واقعی تورم در ایران را ۷۸ درصد اعلام کرد و توئیت او همان وقت در یکی از نشریات فارسی زبان کشور بدون جلب توجه کافی انتشار یافت.
در زمان انتشار، محاسبه نرخ واقعی تورم در ایران از سوی هانکه، ارزش برابری دلار آمریکا با ریال ایران معادل ۳۹۰۰ تومان بود و «دلار جهانگیری» با ارزش رسمی ۴۲۰۰ تومان هنوز به بازار عرضه نشده بود.
طی اطلاعیه دیگری در ماه ژوئیه امسال و زمانی که ارزش برابری دلار موقتا به زیر ده هزار تومان برگشته بود، استیو هانکه نرخ واقعی تورم را در ایران ۲۱۰ درصد اعلام کرد.
در حال حاضر و زمان نگارش این نوشته، ارزش دلار آمریکا با پشت سر نهادن دو موج بزرگ افزایشی، یکی در زمان ریاست ولی الله سیف مسئول سابق بانک مرکزی و دیگری چند هفته پس از آغاز تصدی عبدالناصر همتی، بنابر اصطلاح رایج در صرافیهای ایران «در کانال» ۱۵ هزار تومان قرار دارد و در راه رسیدن به کانال ۲۰ هزار تومانی است. حال آنکه پیش از به قدرت رسیدن نظام اسلامی نرخ خرید دلار آمریکا تنها ۷۰ ریال یعنی ۷ تومان بود.
همتی که چهار هفته پیش از انتصاب اخیر، سفیر جمهوری اسلامی ایران در چین شده بود، ظاهرا به بهانه «اصلاح نظام بانکی کشور» به ماموریت تازه فرا خوانده شد ولی تصمیمات و اقدامات او تاکنون کمترین تاثیری بر بازار ملتهب ارز و کنترل نرخ تورم نداشته است.
کاهش ۳۰ درصدی ارزش برابری پول ملی ایران در طول کمتر از پنج روز حاکی از «ونزوئلایی» شدن اقتصاد ایران و خارج شدن وضعیت پولی کشور از محدوده کنترل دولت و نظام حاکم است.
ونزوئلا الگوی تخریبی اقتصاد ایران
ونزوئلا از زمان به قدرت رسیدن هوگو چاوز، رییس جمهوری چپگرای آن کشور، که پرداخت دستمزدهای افزوده و کمکهای مالی بیرویه را از سال ۱۹۹۹ آغاز کرد و تا سال ۲۰۱۳ و زمان ترک صحنه این رویه را ادامه داد، تا امروز با آفت کاهش تولید و افزایش استقراض خارجی روبهرو بوده است.
از زمان روی کار آمدن نیکلاس مادورو جانشین چاوز و معاون سابق او که پیش از ورود به سیاست راننده اتوبوس بود، علاوه بر ادامه رفتارهای چاوز، سیاست نفی مخالفان سیاسی و دوقطبی کردن کشور و تشدید روند تخریب اقتصاد ونزوئلا با شتاب بیشتری دنبال شد.
ونزوئلا، علاوه بر منابع طلا و الماس، مطابق آمار تاییدشده بینالمللی، با ۲۹۷ میلیارد بشکه ذخایر ثابت شده نفت خام - تقریبا دوبرابر ذخایر ایران - دارای بزرگترین ذخیره نفت در جهان است. درآمد سال گذشته دولت کاراکاس از راه صادرات نفت بیش از ایران و در حدود ۶۲ میلیارد دلار برآورد شده است.
اقتصاد کاملا دولتی و انحصاری ونزوئلا از لحاظ آزادی سال گذشته در ردیف ۱۷۹ جهان و در جمع ۳۲کشور آمریکای لاتین، در ردیف آخر قرار داشت.
جمعیت ونزوئلا اندکی بیش از ۳۰ میلیون و حدود ۳۵ درصد جمعیت کنونی ایران است. در ابتدای هفته جاری کشورهای همسایه آن کشور برای پناه دادن به ۲/۵ میلیون گرسنه و آواره بالقوه ونزوئلایی که قادر به تامین غذا و دارو برای خود نیستند، مقررات تسهیلی تازهای وضع کردند تا از بروز یک فاجعه انسانی در آمریکای جنوبی پیشگیری کنند.
با وجود درآمد دهها میلیارد دلاری نفت، «بولیوار»، واحد پول ملی ونزوئلا طی چند سال اخیر ۹۹/۹۹ درصد ارزش خود را از دست داده است. در فاصله یک سال از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ ارزش برابری بولیوار از ۳۵۰۰ واحد در برابر یک دلار آمریکا به ۱۰۸۰۰۰ واحد کاهش یافت.
تنها سه سال پیش و در سال ۲۰۱۵، نرخ تورم در ونزوئلا ۱۱۱ درصد اعلام شد. در سال ۲۰۱۶ نرخ تورم به ۲۵۴ در صد و در سال ۲۰۱۷ طی یک رشد تصاعدی به ۱۰۸۷ درصد رسید. در سال جاری میلادی، میزان تورم در ونزوئلا از ۱۳هزار درصد آغاز شد و پیشبینی میشود در پایان سال جاری رشد تورم در آن کشور به یک میلیون درصد برسد!
نتیجه ساده ادامه وضعیت کنونی، فروپاشی کامل اقتصاد و غیرقابل محاسبه شدن درآمد، هزینه و داراییهای منقول و غیرمنقول مردم در آن کشور است.
ایران و پنج کشور آفتزده دیگر
پدیده ونزوئلایی شدن تنها محدود به اقتصاد دولتی ایران و کاهش نجومی ارزش پول ملی و برباد رفتن داراییهای مردم آن نیست. پنج کشور دیگر نیز در خط اول انهدام اقتصادی قرار دارند: سودان جنوبی، زیمباوه، سومالی، ازبکستان و سیرالئون.
محور مشترک همه این کشورها، مانند ایران، قرار داشتن در شمول تحریمهای آمریکا است؛ روند تنبیهات اقتصادی که محمود احمدی نژاد، رییسجمهوری سابق ایران، از آنها به عنوان «کاغذپاره» یاد کرده بود!
سودان جنوبی که دارای ذخایر قابلتوجه نفت است و اقتصاد آن متکی بر صادرات نفت خام، طی چند ماه ۷۵ درصد ارزش برابری «پوند» واحد پولی خود را در برابر دلار آمریکا، و به همان نسبت در برابر سایر ارزهای معتبر، از دست داده.
در سال ۲۰۱۵ و پیش از سقوط رژیم ۳۷ ساله رابرت موگابه، نرخ «دلار» واحد پولی زیمباوه در برابر دلار آمریکا به ۳۵ تریلیون رسید و در همان سال دولت آن کشور به چاپ اسکناس با رقم هر قطعه ۱۰۰ تریلیون دلار (زیمباوه) کرد.
پولهای ملی سه کشور دیگر، «شیلینگ» سومالی، «سوم» ازبکستان و «لئون» سیرالئون نیز در حال حاضر از بیماری ونزوئلایی شدن رنج میبرند و مردم در کشورهای یاد شده برای تامین مایحتاج روزانه خود در صورت دسترسی به بازار سیاه، مجبورند پول را در گونی و چمدان حمل کنند.
بهجز کشورهای یاد شده که همراه ونزوئلا و ایران در خط مقدم سقوط کامل اقتصادی قرار گرفتهاند، روسیه و ترکیه نیز با بحران مالی ناشی از تحریمهای آمریکا و کاهش ارزش پول ملی خود (به ترتیب روبل و لیره) روبهرو هستند. با این تفاوت که دو کشور یاد شده ظرفیت تولید و صادرات خود را تاکنون حفظ کردهاند.
موازی با وضعیت کنونی ونزوئلا، ایران در حال رسیدن به مرحله توقف تولید و فروپاشی اقتصادی طی چند ماه بعدی است و اتخاذ تصمیماتی مانند نوشیدن جام زهر و سازش با امریکا، تصویب چهار لایحه مرتبط با مقررات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در مجلس اسلامی بیاعتنا نسبت به مخالفت علی خامنهای، تکیه بر ارز دیجیتالی، مبارزه (اسمی) با دلالی، آزادسازی معاملات ارزی در صرافیها و «بازار ثانویه»، «ناموسی» کردن دلار از سوی رییس بانک مرکزی (همتی) و سایر اقدامات مشابه قادر به تغییر این روند نیست. بحران ایران مدتها است که از چارچوب اقتصاد خارج و به فاز سیاسی وارد شده و راهحلی از این دست را میطلبد.