وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که از امروز، یک‌شنبه ۲۷ مهر ماه، تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل و همه محدودیت‌های انتقال اقلام تسلیحاتی به و از جمهوری اسلامی ایران و همچنین اقدامات و خدمات مالی مرتبط با آن به صورت خودکار خاتمه یافته است.

بیانیه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل درحالی منتشر شد که آمریکا نیز بامداد ۳۰ شهریور ماه، یک ماه پس از ارائه نامه‌ به شورای امنیت سازمان ملل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، از بازگشت همه تحریم‌های تعیین شده در قطعنامه‌های سازمان ملل و از جمله اجرای نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران خبر داده  است.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بیانیه خود که در نخستین دقایق بامداد یک‌شنبه  ۲۷ مهر ماه منتشر کرد، درباره ممنوعیت مسافرت شماری از مقام‌های نظامی جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد که «تمامی ممنوعیت‌­های ورود یا عبور از قلمرو دولت‌های عضو ملل متحد که پیش از این علیه برخی از شهروندان و مسئولین نظامی ایران» اعمال می‌شد به صورت خودکار پایان یافته است.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرد که «از امروز یک‌شنبه ۲۷ مهر سال ۱۳۹۹،  ۱۸ اکتبر سال ۲۰۲۰،   جمهوری اسلامی ایران می‌­تواند هرگونه سلاح و تجهیزات لازم را، از هر منبعی، بدون محدودیت قانونی و صرفا براساس نیازهای دفاعی خود تهیه کند و همچنین می‌تواند بر مبنای سیاست­‌های خود تسلیحات دفاعی صادر کند.»

در بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی تاکید شده که «آمریکا باید رویه مخرب خود را در قبال قطعنامه ۲۲۳۱ رها کرده، به پایبندی کامل به تعهدات‌ خود بر اساس منشور ملل متحد بازگردد و اقدامات مغایر با حقوق بین­‌الملل و نادیده گرفتن نظم بین‌­المللی را متوقف» کند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین به آمریکا و دیگر کشورها هشدار داد که «هرگونه اقدامی در تعارض با مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ و بند ۱ قطعنامه و چارچوب‌های زمانی مندرج در آن، در شمار نقض ماهوی قطعنامه و اهداف برجام محسوب شده و ایران متقابلا حق انجام اقدامات لازم برای تامین منافع ملی خود را محفوظ می‌­دارد».

پیش از این حسن روحانی، رییس‌جمهوری اسلامی، روز چهارشنبه ۲۳ مهرماه در جلسه هیات دولت ضمن اشاره به مخالفت آمریکا با انقضای تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، گفت: «آنهایی که می‌گویند برجام برای ما چه کرده، این یکی از کارهای برجام است. تحریم تسلیحاتی را برداشت و از یک‌شنبه می‌توانیم از هرکس می‌خواهیم اسلحه بخریم و به هرکس می‌خواهیم اسلحه بفروشیم.»

تحریم‌های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی سال ۱۳۸۶ در  قطعنامه ۱۷۴۷ به تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل رسید و در قطعنامه‌های دیگر این شورا گسترش یافت. علاوه بر این ممنوعیت سفر شماری از مقام‌های نظمی جمهوری اسلامی نیز در قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت از جمله قطعنامه ۱۷۳۷، قطعنامه ۱۷۴۷ و قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت تعیین و به اجرا گذاشته شد.

پس از توافق هسته‌ای، برجام، شورای امنیت در قطعنامه ۲۲۳۱  اجرای بخش هایی از قططعنامه‌های پیشین را تعلیق کرد و تعلیق یا انقضای بخش دیگری از جمله تحریم‌های تسلیحاتی و منع سفر تعدادی از مقام‌های نظامی جمهوری اسلامی را به یک برنامه زمان‌بندی موکول کرد.

با این حال گزارش‌های منتشر شده از سوی دولت آمریکا، کشورهای منطقه و نیز گزارش‌های سازمان ملل حاکی از آن است که جمهوری اسلامی در هر دو مورد تحریم تسلیحاتی و سفر مقام‌های نظامی نقض کرده است. از بهار سال‌جاری و با نزدیک شدن به برنامه زمانی انقضای تحریم‌های تسلیحاتی ایران، ایالات متحده با اقدامات مختلفی از جمله پیشنهاد قطعنامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل خواهان تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شد. پس از عدم تصویب این قطعنامه بود که آمریکا در ۳۰ مرداد ماه نامه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه به سازمان ملل ارائه کرد.

پس از آن، وزارت خارجه آمریکا، یک ماه قبل، با اشاره به اقدام این کشور در ابلاغ موضوع «عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی خود» به شورای امنیت در ۳۰ مرداد و آغاز روند ۳۰ روزه بازگشت تحریم‌های تعلیق شده سازمان ملل، اعلام کرد: «همه تحریم‌های سازمان ملل از ساعت هشت شب ۲۹ شهریور به وقت شرق آمریکا اجرایی شده‌اند.»

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، هم‌زمان با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اعلام کرد در صورت اجرا نشدن تحریم‌ها از سوی کشورهای عضو سازمان ملل، آمریکا از اختیارات داخلی خود برای اعمال عواقب این اقدام علیه آنها استفاده خواهد کرد. 

برخی مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله علی علیزاده، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی پیشتر گفتند با وجود اینکه سه کشور اروپایی و چین و روسیه تفسیر آمریکا در بازگشت تحریم‌ها را نمی‌پذیرند و «متکی به ادبیات اخلاقی و حقوقی می‌توان گفت آمریکا حق بهره‌گیری از مکانیسم ماشه را ندارد اما با این استدلال‌های زیبا آبی گرم نمی‌شود.»

دبیر کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی به صراحت گفت: «آنچه روشن است این‌که آمریکا در قالب تحریم‌های ثانویه یا یک‌جانبه شش قطعنامه شورای امنیت به‌ویژه قطعنامه مهم و جامع ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل را اعمال خواهد کرد.»