سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی اعلام کرد از دی ماه سال ۱۳۸۸ تاکنون دستکم ۷۲ مورد مرگ در ۴۲ زندان و بازداشتگاه در شهرهای مختلف ایران رخ داده است.

بر اساس تحقیقات عفو بین‌الملل که نتایج آن در گزارش این سازمان آمده است، در ۴۶ مورد علت مرگ شکنجه یا سایر بدرفتاری‌های فیزیکی به دست ماموران اطلاعاتی و امنیتی و یا مقامات زندان بوده است.

این گزارش به نقل از منابع موثق نوشت: «۱۵ مرگ دیگر به دنبال استفاده مرگبار از سلاح گرم و یا گاز اشک‌آور توسط ماموران در جریان سرکوب اعتراضات زندانیان در مورد نگرانی‌های مرتبط با شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها رخ داده است.»

در ۱۱ مورد باقی‌مانده نیز «شرایط پیرامون مرگ مشکوک توصیف شده»، با این حال جزئیات بیشتری در خصوص علل احتمالی این ۱۱ مرگ وجود ندارد.

عفو بین‌الملل در این گزارش تاکید کرد مقامات ایران از مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی در مورد مرگ در حین بازداشت این افراد سر باز زده‌اند و این پاسخگو نبودن در حالی ادامه یافته که بر اساس گزارش‌های قابل اعتنا، مرگ این افراد ناشی از شکنجه یا سایر بدرفتاری‌ها یا استفاده مرگبار از سلاح گرم و گاز اشک‌آور توسط مقامات در ۱۶ استان کشور بوده است.

اسامی اعلام‌شده توسط عفو بین‌الملل نشان می‌دهد ۱۵ نفر از این ۷۲ نفر زندانیانی‌اند که در جریان شورش زندان سپیدار اهواز در فروردین ۱۳۹۹ در نتیجه تیراندازی نیروهای امنیتی و سپس گیرافتادن در آتش‌سوزی زندان جان ‌باخته‌اند.

تازه‌ترین مورد ثبت‌شده مربوط به یاسر منگوری، شهروند کرد ۳۱ ساله است که در تیرماه بازداشت شد و برخی منابع از جمله سازمان حقوق بشری هه‌نگاو خبر دادند که در حین بازداشت و «زیر شکنجه جان‌باخته» است.

هبا مورایف، مدیر دفتر خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل با اشاره به مرگ منگوری در شرایط مشکوک گفت: «این مساله بار دیگر نشان می‌دهد چگونه جو مصونیت از مجازات دست نیروهای امنیتی را باز گذاشته تا حق حیات زندانیان را بدون ترس از عقوبت نقض کنند. امتناع سیستماتیک مقامات از انجام هرگونه تحقیقات مستقل در مورد مرگ‌های حین بازداشت، نمود تلخی از عادی‌سازی سلب خودسرانه حق حیات توسط مقامات حکومتی است.»

بر اساس این گزارش، اکثر موارد مرگ ثبت‌شده مربوط به سال‌های پس از ۱۳۹۶ است.

مرگ این ۷۲ نفر در حین بازداشت در حالی است که عفو بین‌الملل در گزارش‌های قبلی خود اعلام کرده بود ماموران انتظامی و امنیتی در ایران به طور معمول مردان، زنان و کودکان زندانی را تحت شکنجه و سایر رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی از جمله شلاق، شوک الکتریکی، اعدام‌های نمایشی، القای حس خفگی با آب، آزار جنسی، آویزان کردن، تزریق اجباری مواد شیمیایی و محرومیت عمدی از مراقبت‌های پزشکی قرار می‌دهند.

در هفته‌های گذشته نیز تصاویر منتشر شده از دوربین‌های امنیتی زندان اوین که نشان‌دهنده ضرب و شتم زندانیان به دست ماموران زندان، شرایط بسیار بد زندانیان و اقدام به خودکشی چند زندانی بود، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت.

عفو بین‌الملل در گزارش خود نام، زمان و مکان مرگ این ۷۲ نفر را به شرح زیر اعلام کرده است:

زهرا جعفری (دی ۸۸ در زندان ارومیه)، انور رحمانی (دی ۸۸ در زندان سقز)، امیرحسین کوهزادی (خرداد ۸۹ در بازداشتگاه نیروی انتظامی ساری)، غلامرضا بیات (شهریور ۸۹ در بازداشتگاه نیروی انتظامی کامیاران)، فرشید نوری (آذر ۸۹ در زندان ارومیه)، اسماعیل کیوان‌پور (بهمن ۸۹ در زندان مهاباد)، ناصر درفشان آلبوشوکه (بهمن ۹۰ در بازداشتگاه اطلاعات اهواز)، شهاب پرویزی (اردیبهشت ۹۰ در زندان سقز)، رضا مغامسی (بهمن ۹۰ در بازداشتگاه اطلاعات دزفول)، محمد الکعبی (بهمن ۹۰ در بازداشتگاه اطلاعات شوش)، زکریا ریگی (اسفند ۹۰ در زندان زاهدان)، محسن قاضی‌زاده (فروردین ۹۱ در زندان دیزل‌آباد کرمانشاه)، منصور رادپور (تیر ۹۱ در زندان گوهردشت کرج)، علیرضا غبیشاوی (مرداد ۹۱ در اداره اطلاعات رامشیر)، ستار بهشتی (آبان ۹۱ در بازداشتگاه پلیس فتای تهران)، جمیل سویدی (آبان ۹۱ در مکانی نامشخص در اهواز)، ابوالفضل رجبی (مرداد ۹۲ در بازداشتگاه آگاهی میانه)، حسین مرعشی (آبان ۹۲ در مکانی نامشخص در اهواز)، صلاح حبیبی (شهریور ۹۳ در زندان سقز)، غلام حیدرحسینی (مرداد ۹۴ در اردوگاه سنگ‌سفید فریمان)، علیرضا رضایی (شهریور ۹۴ در پاسگاه مرزی آذربایجان غربی)، احسان‌الله احسانی (اردیبهشت ۹۵ در بازداشتگاه آگاهی یزد)، نادر داستان‌پور (خرداد ۹۵ در بازداشتگاه کلانتری نارمک تهران)، نادر شریفی‌فرد (خرداد ۹۵ در بازداشتگاه آگاهی آبادان)، محمد اسحاق‌آبادی (آبان ۹۵ در زندان بزرگ تهران)، بابک زارعی (آبان ۹۵ در زندان گوهردشت کرج)، دیاکو هاشمی (خرداد ۹۶ در بازداشتگاه اطلاعات کرج)، سینا قنبری (دی ۹۶ در زندان اوین تهران)، علی پولادی (دی ۹۶ در بازداشتگاه آگاهی چالوس)، سارو قهرمانی (دی ۹۶ در بازداشتگاه اطلاعات سنندج)، وحید حیدری (دی ۹۶ در بازداشتگاه کلانتری اراک)، کیانوش زندی (دی ۹۶ در بازداشتگاه اطلاعات سنندج)، عبدالرحمان نارویی (دی ۹۶ در زندان بیرجند)، حسین قادری (دی ۹۶ در زندان سنندج)، طالب بساطی (اسفند ۹۶ در اداره اطلاعات ایلام)، کاووس سیدامامی (بهمن ۹۶ در زندان اوین تهران)، محمد راجی (اسفند ۹۶ در بازداشتگاه آگاهی شاپور یا بیمارستان بقیه‌الله تهران)، وحید علمایی (مهر ۹۷ در زندان گوهردشت کرج)، نعمت‌الله چراغی (آبان ۹۷ در بازداشتگاه آگاهی ایلام)، بهروز زینالی‌زاده (دی ۹۷ در زندان خوی)، بهمن میرزایی (فروردین ۹۸ در زندان گوهردشت کرج)، بنیامین آلبوغبیش (تیر ۹۸ در بازداشتگاه اطلاعات اهواز)، سید علی حسینی (مرداد ۹۸ در بازداشتگاه ارومیه)، ارشاد رحمانیان (آبان یا آذر ۹۸ در بازداشتگاه اطلاعات مریوان)، حمید شیخانی (آبان یا آذر ۹۸ در مکانی نامشخص در ماهشهر)، محمد تامولی طرفی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، سید رضا خرسانی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، محمد سلامات (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، امین عبیات (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، شاهان زهیری (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، علی خفاجی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، مجید زبیدی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، ناصر زبیدی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، سجاد پیشداد (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، علیرضا حاجیوند (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، مجیط قیطاسی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، سروش مکوندی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، عادل ناصری (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، علی زرگانی (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، سجاد عبیات (فروردین ۹۹ در زندان اهواز)، دانیال زین‌العابدین (فروردین ۹۹ در زندان میان‌دوآب)، نادر مختاری (شهریور ۹۹ در بازداشتگاه کهریزک تهران)، مهرداد سپهری (مهر ۹۹ در فضای عمومی مشهد)، فرهاد وثوقی (آبان ۹۹ در زندان خرم‌آباد)، محمد دوجی (آبان ۹۹ در زندان گرگان)، بهمن عقابی (دی ۹۹ در بازداشتگاه آگاهی کرمانشاه)، مهرداد طالشی (بهمن ۹۹ در بازداشتگاه آگاهی شاپور تهران)، ناصر کریمی (خرداد ۱۴۰۰ در زندان بوکان)، امیر رضایی (اردیبهشت ۱۴۰۰ در زندان ارومیه)، رحمان احمدیان (تیر ۱۴۰۰ در بازداشتگاه اطلاعات ارومیه)، هادی عطازاده (شهریور ۱۴۰۰ در زندان اهر) و یاسر منگوری (شهریور ۱۴۰۰ در بازداشتگاه اطلاعات ارومیه).