رییس جمهوری که تا میانه بحران سکوت کرد
تعطیلات نوروز امسال در ایران تحت تاثیر جاری شدن سیل در چند استان قرار گرفت، سیلی که به مرگ دهها ایرانی منجر شد و دهها هزار نفر را بیخانمان کرده است. این سیل ویرانگر از ۲۸ اسفند سال گذشته در استان گلستان آغاز شد و در روزهای اول سال جدید به مازندران و فارس و برخی استانهای غربی کشور نیز کشیده شد.
یکی از اتفاقاتی که تلخی سیل ویرانگر را به کام مردم ایران سختتر کرد، سهلانگاری مشهود مسئولان دولتی در مقابله با بحران بود. وقتی وزیر کشور رسما اعلام کرد استاندار گلستان در روزهایی که مردم این استان درگیر سیل بودند، در سفر خارجه بود، خشم عمومی از بیتوجهی دولتمردان به بحران برانگیخته شد، خشمی که در رسانههای اجتماعی بروز پیدا کرد. شاید همین خشم بود که باعث شد معاون اول دولت در شورای هماهنگی مدیریت بحران استان گلستان، استاندار گلستان را برکنار کند.
اما تعلل دولت در مقابله با بحران و عملکرد ضعیف ستاد مدیریت بحران کشور، کشور را در بهت و ناامیدی فرو برد و خشم عمومی را دوچندان کرد. سیل مهیب و مرگبار شیراز، که در روز پنجم سال جدید به وقوع پیوست، جامعه را چنان دچار وحشت کرد که وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران را واداشت در اقدامی عجیب، با ارسال اساماس انبوه از شهروندان بخواهد که با همدیگر مهربانتر باشند.
در این بین اما، یک نکته بیش از همه نمود پیدا میکرد: غیبت سوالبرانگیز رییسجمهوری بهعنوان بالاترین مقام اجرایی کشور. حسن روحانی در تمام ایامی که کشور دچار بحران سیل بود، در جزیره قشم در حال گذراندن تعطیلات نوروزی بود. مرگ دهها نفر و رنج مردم سیلزده جناب رییسجمهور را بههیچوجه متقاعد نکرد که تعطیلاتش را نیمهکاره رها کند و اگر حضور در مناطق سیلزده برایش سخت بود، لااقل از تهران مدیریت بحران را شخصا بر عهده بگیرد. اما روحانی از تعطیلات برنگشت و بحران را مدیریت نکرد، همچنان که زمان وقوع زلزله کرمانشاه نیز حضور دیرهنگامش بحثانگیز شد.
روز پنجم فروردین رسانهها خبر دادند که حسن روحانی قشم را به مقصد تهران ترک کرده است، هفت روز پس از سیل گلستان، در روزهایی که استانهای دیگر نیز درگیر شده بودند.
غیبت روحانی در جریان مدیریت بحران سیل چنان ناموجه بود که وقتی رسانههای منتقد دولت و نزدیک به اصولگراها از رییسجمهوری انتقاد کردند، از اردوگاه طرفداران همیشگی دولت صدایی بلند نشد و حتی برخی از چهرههای اصلاحطلب نیز منتقد عملکرد روحانی شدند.
علی صوفی، دبیرکل حزب پیشرو اصلاحات و وزیر تعاون دولت خاتمی، روز چهارم فروردین، در واکنش به غیبت رییسجمهوری در گلستان گفت: «متاسفانه آقایان در تعطیلات به سر میبرند و خیلی نباید مزاحمشان بشویم.»
رسانههای نزدیک به سپاه پاسداران در روزهای غیبت روحانی، تلاش زیادی کردند که سپاه را تنها حامی مردم سیلزده معرفی کنند. آنها با انتشار گزارشهای پیدرپی از حضور فرماندهان سپاه در مناطق سیلزده و پررنگ کردن غیبت روحانی، سعی کردند سپاه را منجی مردم گرفتار در سیل نشان دهند. غیبت سوالبرانگیز روحانی نیز به سپاه این امکان را داد که بهترین بهرهبرداری را از بحران سیل داشته باشد.
سپاه پاسداران در روزهایی که استان گلستان درگیر سیل بود، از انفعال رییسجمهوری نهایت استفاده را کرد و کار به جایی رسید که خبرگزاری تسنیم، متعلق به سپاه پاسداران، خبر انفجار جادهای در آققلا به دست سپاه را پیروزمندانه منتشر کرد و نوشت: «با انفجار یک جاده در آققلا توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خطر وقوع سیل مجدد در این شهر برطرف شد.»
در شرایطی که در حوادثی مثل سیل، دقایق و ساعتها هم میتوانند نقش مهمی در مدیریت بحران داشته باشد، روحانی دو روز بعد در خوزستان به این اقدام واکنش نشان داد و گفت: «شکستن این جادهها و ریل راهآهن هیچ فایده و تاثیری نداشته است. فقط آب را از این ور برده به آن ور، از آققلا برده به گمیشان، فرقی نکرده است.»
در اینکه سپاه برای تضعیف دولت مستقر تلاش مضاعفی میکند و میخواهد مدیریت کشور را به دست بگیرد شکی نیست، اما عملکرد شخص حسن روحانی در مدیریت بحران سیل به نحوی بوده که جای هیچ گله و بهانهای برای دولت نگذاشته است. در وقایعی مثل سیل، مدیریت بحران از وظایف اصلی دولت است. شاید روحانی معتقد باشد که حضور شخص رییسجمهوری در مناطق سیلزده تاثیر مدیریتی چندانی ندارد، اما حضور سراسیمهاش در مناطق سیلزده، پس از پایان تعطیلات نوروزی، نشان میدهد که اتفاقا او در مقام یک سیاستمدار به تاثیر دلگرمکننده حضور مقامات ارشد در مناطق سیلزده آگاه است و باور دارد در کشوری مثل ایران، که مدیریتها چندان هماهنگ و سازمانیافته نیست، ضروری است که شخص رییسجمهوری در حوادث طبیعی تلخی همچون سیل، کنار مردم باشد. این حضور باتاخیر روحانی در گلستان و خوزستان نه تنها نتوانسته است برای مردم آرامبخش باشد، بلکه از جهتی نیز طعم تلخی داشته است؛ چرا که مردم میفهمند بالاترین مقام اجرایی کشور میدانست که باید باشد اما ترجیح داد در ایام نوروز که کام تمام مردم ایران تلخ بوده است، تعطیلات را در قشم بگذراند.
روحانی در بازگشت از تعطیلات ترجیح داد به واژه آشنای مقامات جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته متوسل شود: «دشمن». او مدعی شد دشمنان «سیاست سیلسواری و ایجاد نفاق با استفاده از حوادث سیل را به جد دنبال میکنند.»
میتوان از حسن روحانی پرسید وقتی دولت و شخص رییسجمهوری مردم را در سیل تنها گذاشتهاند و سپاه به دنبال بهرهبرداری سیاسی از بدبختی مردم است و مقاماتی مثل رییس کمیته امداد با حضور در مناطق سیلزده، عکسهای نمایشی میگیرند و احساسات مردم را جریحهدار میکنند، چه ارتباطی به دشمن دارد؟ آیا با حضور چنین مسئولانی اصلا جمهوری اسلامی نیازی به دشمن دارد؟
رییسجمهوری در نشست شورای هماهنگی مدیریت بحران مازندران، گفت که امروز دولت خود را از مردم جدا نمیداند و در سختیها همراه و پشتیبان مردم میداند. شاید هم حق با او باشد. دولت و شخص او خود را کنار مردم میدانند، منتها با فاصله چند صد کیلومتری، در سواحل قشم!