سی و نهمین جشنواره فیلم فجر در ایران با معرفی «یدو» به عنوان بهترین فیلم به پایان رسید؛ انتخابی که یک‌بار دیگر موضوع دخالت نهادهای امنیتی،‌ اطلاعاتی و قضایی جمهوری اسلامی در فیلم‌سازی را همزمان با انتشار فهرستی از آثار سفارشی این نهادها به کانون توجه‌ها آورد.

«یدو» که سفارش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان معرفی می‌شود،‌ روایت بخشی از جنگ ایران و عراق است که در شهر آبادان و در زمان تصرف آن توسط نیروهای عراقی اتفاق می‌افتد. این فیلم داستان اصرار خانواده یک نوجوان به ماندن در این شهر با وجود عدم امنیت آن است.

۲۵ سال پیش از این اما همین کانون «باشو،‌ غریبه کوچک» را ساخته بود که موضوعی مشابه، اما روایتی کاملا متفاوت داشت؛ مهاجرت نوجوانی از آبادان در بحبوحه جنگ که در جست‌وجوی زندگی و صلح به شمال ایران می‌رسد،‌ فیلمی که در برخی ارزیابی‌ها  یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران هم معرفی می‌شود. 

کارنامه مهدی جعفری کارگردان «یدو» که چهارشنبه ۲۲ بهمن‌ماه سیمرغش را از جشنواره حکومت ایران دریافت کرد، نشان می‌دهد ‌آخرین فیلم سینمایی‌اش «۲۳ نفر» نام داشته است.

«۲۳ نفر» فیلمی است که رییس موسسه هنری رسانه‌ای «اوج»،‌ وابسته به سپاه پاسداران،‌ به تازگی اعلام کرد سفارش ساختش توسط قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس، داده شده بود.

همین موضوع و در سال‌هایی که بیش از پیش درگیری نظامی سیاست خارجی کشور و اظهارات فرماندهان نظامی را مشغول کرده،‌ یک بار دیگر دخالت‌ امنیتی در فیلم‌سازی و پررنگ‌ کردن فیلم‌هایی با زمینه «جنگ» و «نفوذ» را مورد توجه قرار می‌دهد.

فهرست سفارشی سپاه در فیلم‌سازی ایران 

احسان محمدحسنی، رییس موسسه «اوج»،‌ در مصاحبه‌اش با صداوسیمای جمهوری اسلامی علاوه بر فیلم «۲۳ نفر» اشاره کرده که آثار سینمایی و تلویزیونی دیگری از جمله «پایتخت ۵» و «به وقت شام» هم با سفارش سلیمانی ساخته شده بودند.

«به وقت شام» با کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر با سه سیمرغ اهدایی وزارت فرهنگ و ارشاد حکومت ایران مورد تقدیر قرار گرفت. همچنین با سرمایه‌گذاری گسترده حکومت، این فیلم با موضوع تقابل ایران با داعش در کشورهای سوریه،‌ عراق و لبنان هم اکران شد.

حاتمی‌کیا که از او به عنوان کارگردان «انقلابی و ارزشی» یاد می‌شود،‌ روایت‌هایی از جنگ هشت‌ساله را در فیلم‌هایش ارائه می‌کند که مورد حمایت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و رسانه‌های حکومت قرار می‌گیرد.

وزارت اطلاعات؛ فیلم‌سازی پا به پای سپاه  

همزمان در سوی دیگر این دخالت‌ها در سینما و تلویزیون نیز محمود علوی،‌ وزیر اطلاعات، فهرستی از فیلم و سریال‌های سفارش وزارتخانه‌اش را رو کرده است.

علوی روز ۲۰ بهمن‌ماه در مصاحبه‌ای با صداوسیما گفت وزارت اطلاعات وارد کار ساخت فیلم و سریال شد تا «اهداف اطلاعاتی» خود را محقق کند.

او در همین زمینه فهرستی شامل فیلم‌های «روباه»، «ماجرای نیمروز»، «سیانور»، «امکان مینا»، «روز صفر» و ‌«شبی که ماه کامل شد» را در این مصاحبه رونمایی کرد. سریال‌های «پازل»، «سارق روح»، «تعبیر وارونه یک رویا» و «خانه امن» هم محصول همین نهاد امنیتی معرفی شده‌اند.

زمینه و داستان این فیلم‌ها و سریال‌ها نیز روایت‌های امنیتی مورد نظر حکومت را نمایش می‌دهد. به عنوان مثال علوی سال ۱۳۹۶ درباره هدف فیلم «روباه» گفته بود که برای «مقابله با نفوذ دشمن» ساخته شده است.

«نفوذ» از اصلی‌ترین کدواژه‌های رهبر جمهوری اسلامی و نهادهای تحت نظر او است که برای تفسیر و سیاستگذاری در زمینه آن بودجه‌های فراوانی به دستگاه‌های مرتبط دولتی اختصاص داده می‌شود.

دست دخالت قوه قضاییه در جشنواره فجر 

سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات تنها نهادهای حکومتی دخالت‌کننده در صنعت فیلم‌سازی و سینمای ایران نیستند،‌ سال ۱۳۹۶ دخالت قوه قضاییه در روند رقابت‌های جشنواره فجر هم حاشیه‌ساز شده بود.

در آن سال خبری مبنی بر حضور کارگروه فنی معاونت اجتماعی قوه قضاییه در جشنواره فجر منتشر شد و عبدالرضا کاهانی،‌ کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس، آن را با عنوان «دخالت محترمانه دوستان» مورد انتقاد قرار داد.

دستگاه قضایی نیز اصل این خبر را تایید کرد و هدف از این کارگروه را «رصد» فیلم‌ها به خصوص در حوزه آسیب‌های اجتماعی و «داوری» آثار آن‌ها در جامعه عنوان کرد. 

اطلاعیه این نهاد اشاره کرده بود که قرار است سوژه و فیلمنامه «مناسب» هم در اختیار تهیه‌کنندگان قرار دهد.

چتر اطلاعات و امنیت بر صنعت فیلم 

چتر امنیتی نیروهای اطلاعاتی و نظامی علاوه بر سفارش ساخت،‌ تامین مالی و یا ‌دخالت در محتوای آثار نمایشی هرسال بیش از گذشته در جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار می‌گیرد.

این در حالی است که نهادهایی همچون سپاه پاسداران همزمان سرمایه‌گذاری و حضور در جشنواره‌های موازی از جمله «مقاومت» را هم در دستور دارند و در آن از بودجه عمومی از آثار مورد علاقه خود تقدیر می‌کنند. این دستگاه‌ها هر کدام نهادهای فرهنگی و هنری مستقل خود را نیز تشکیل داده‌اند؛ از جمله «بنیاد فرهنگی روایت» در سازمان بسیج.

همین دخالت‌ها موجب شده که عبدالرضا کاهانی کاهانی جشنواره فیلم فجر را جشنواره «مضمون‌زده دولتی» بخواند.