انقلاب همیشه فرزندانش را نمی‌خورد. معمولا آن‌ها که خورده می‌شوند و آن‌ها که می‌خورند هر دو فرزندان انقلابند. مشکل انقلاب گرسنگی است و موجود گرسنه همیشه دنبال چیزی است برای خوردن. سال ۱۳۶۷ به یک معنا سال چرخش درونی در ایران بود. یک چرخش در شکم انقلاب ایران. گروهی در زندان کشته شدند، گروهی در جنگ، گروهی در عملیات نظامی، گروهی کشورشان را برای همیشه از دست دادند و مهاجرت بزرگ اجتماعی از سال ۶۷ شروع شد. می‌گویند «رفتن کمی مردن است».

در سال ۶۷ عرصه سیاست خارجی ایران در انزوای کامل بود. حمیدرضا جلایی پور که سال‌ها کارمند وزارت خارجه ایران بود جمله درستی دارد: « علی اکبر ولایتی در شانزده سال وزارت خود حدود شانزده دکترین سیاسی را تجربه کرد و تقریبا هرگز در هیچ کدام موفق نشد.» در ایران موفق نشدن موضوع مهمی نیست. آنچه موقعیت سیاستمدار را دشوار می‌کند، موفق شدن است.

در برنامه چهارشنبه ۷ مرداد چشم انداز  ایران اینترنشنال فرصتی شد هرچند کوتاه پیرامون یکی از مهمترین نقاط کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ کمی سخن بگوییم. به تعبیری این برنامه را فتح بابی بدانیم برای ورود به آنچه بغض فروخورده فرزندان زندانیان سیاسی و اعدامیان دهه ۶۰ نامیده‌ام.

در سی سال گذشته از جنبه های گوناگونی به کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ پرداخته شده است.

در سال ۱۳۶۷ از نظر فرهنگی، تعارض جدی در وضعیت ایران وجود داشت. از یک طرف، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاحدی مورد قبول اهل فرهنگ بود؛ به‌خصوص تا زمانی که تحت‌نظر خاتمی و موسوی بود.

از سال ۱۳۶۷ کم‌کم با تغییر در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد و رفتن برخی نیروهای وزارت اطلاعات به وزارت ارشاد مانند احمد ستاری، امین‌زاده و افرادی مانند بورقانی و دیگران در اداره‌کل مطبوعات داخلی، این اداره، شروع‌به صدور مجوز دائمی برای مجلات فرهنگی و تاحدی غیردولتی کرد. در وزارت ارشاد، افرادی مانند جواد فریدزاده، سیدمحمد بهشتی، فخرالدین انوار، مصطفی تاج‌زاده، احمد ستاری، کیومرث صابری‌فومنی، احمد بورقانی، محمد‌علی ابطحی، سیف‌الله داد، خوشرو و مجموعه کسانی کار می‌کردند که بعدها تقریبا همه یک دور زندان رفتند. در آن زمان، مجوز نشریاتی داده شد که تا آن وقت، مجوز تک‌شماره می‌گرفتند.

جنگ ایران و عراق در سال۱۳۶۷ به شکلی سنگین آغاز شد. از زمستان سال۱۳۶۶ عراق که گمان می‌کرد امکان پیروزی دارد، جنگ شهرها را در وسیع‌ترین شکل ممکن آغاز کرد. این پنجمین و سنگین‌ترین جنگ شهرها بود که حتی کارکنان ادارات دولتی نیز از تهران بیرون رفتند. زمان امتحانات مدارس بود و بچه‌ها نیاز به یافتن مدرسه‌ای دور از موشکباران داشتند. در برخی موارد دولت اعلام کرد که کارکنان به شکل نظامی در ادارات حاضر شوند. گستردگی دامنه حملات جز تهران به قم، اصفهان، دزفول و اغلب شهرهایی کشیده شد که در جبهه داوطلبان بیشتری از آن شهرها حضور داشتند. همزمان با این موشکباران‌ها حملات زمینی نیز تشدید شد و شایعه حملات شیمیایی، بیولوژیک و نوترونی در جامعه مطرح بود. برخی به دنبال تهیه ماسک‌های مخصوص می‌گشتند. حتی شایعه آلوده شدن آب سدها با عوامل میکروبی و شیمیایی در میان مردم پیچیده بود.

کشتار تابستان ۶۷ تا سال‌ها پر از رمز و راز بود. ما که در تهران زندگی می‌کردیم با تاخیر و جسته گریخته، بدون اعتماد به آن چه مردم در گوشی نجوا می‌کردند با تردید از رویدادی با خبر می‌شدیم که فاقد منابع موثق بود. به خصوص کسانی که زندانی مجاهد یا فدائی نداشتند، از درون زندان اوین بی‌خبر می‌ماندند. وکلای دادگستری را در آن دوران به دادگاه‌های فوق‌العاده و انقلاب راه نمی‌دادند. 

از کشتار هزاران مخالف در تابستان سال ۱۳۶۷ درحالی‌که دوران محکومیت خود را در زندان‌های جمهوری اسلامی سپری می‌کردند، سه دهه گذشت.

در فهرست نه چندان کوتاه مقام‌های مرتبط با موضوع یا مطلع از رخداد، نام‌های بسیاری (از جمله رهبر جمهوری اسلامی گرفته تا دادستان‌های مراکز استان‌ها) قابل اشاره هستند.

در لندن هم به همین مناسبت، «سازمان عدالت برای ایران» برای گزارش یافته‌های تحقیقات انجام‌شده در این زمینه، در لندن مراسمی برگزار کرد.

تحقیقات عدالت برای ایران، نشان می‌دهد که گورهای بی‌نشانی در جریان این اعدام‌های گسترده در سراسر ایران ایجاد شده‌اند و حکومت به‌طور سازمان‌یافته درحال نابودی محل‌های به‌خاک‌سپاری اعدام‌شدگان است.

میهمانان این برنامه: مریم تنگستانی، رضا علیجانی، محسن کدیور و رویا برومند

در این برنامه نگاهی ویژه داشته‌ایم به کشتار و قتل‌عام زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷ و به بررسی جزئیات این واقعه پرداخته‌ایم.

 

از ۲۷ تیرماه تا ۲۹ مرداد سال ۱۳۶۷، حدود یک‌ماه، فاصله پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸ ازسوی ایران تا برقراری آتش‌بس در جنگ با عراق است. تنها چند روز بعد از پذیرش قطع‌نامه و پیش از برقراری آتش‌بس نهایی، در تاریخ سوم مرداد ۱۳۶۷، سازمان مجاهدین خلق که مهم‌ترین گروه نظامی مخالف ایران محسوب می‌شد، طی عملیاتی نظامی که نام آن را فروغ جاویدان گذاشت، وارد ایران شد و کوشش کرد تا به‌سمت تهران پیشروی کند. این عملیات سه روز به‌طول انجامید و درنهایت با شکست مواجه شد.

گفته می‌شود که این عملیات، به بهانه‌ای برای تسویه‌حساب با زندانیان سیاسی مخالف حکومت در زندان‌ها تبدیل شد. هرچند که به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی برای این کار از مدت‌ها قبل جریان داشت، اما حرکت ماشین کشتار در زندان‌ها، بعد از این ماجرا آغاز شد.