در حالی که حکومت ایران هنوز آمار دقیقی از تعداد بازداشت‌شدگان اعتراض‌های سراسری در این کشور منتشر نکرده است،‌ گزارش تخمینی سازمان‌های مختلف حقوق بشری تا روز شنبه دوم آذرماه از حدود چهار هزار بازداشت در شهرهای مختلف خبر می‌دهد.

اظهارات انفرادی فرماندهان نیروهای انتظامی و سپاه پاسداران از بازداشت صدها نفر به صورت جداگانه از سوی این نهادها حکایت دارد. هم‌زمان نیز غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه، از بازداشتی «به مراتب بیشتر از این تعداد» از سوی وزارت اطلاعات خبر داده است.

با گذشت ۱۰ روز از زمان آغاز اعتراض‌های سراسری پس از افزایش شبانه قیمت بنزین، تا روز یکشنبه سوم آذرماه هنوز نهادهای قضایی و دولتی ایران از تعداد دقیق بازداشت‌شدگان اطلاعاتی منتشر نکرده‌اند. 

این در حالی است که خبرگزاری فارس،‌ نزدیک به سپاه پاسداران، در نخستین روزهای اعتراض‌ها به نقل از مقام‌های امنیتی از بازداشت دست‌کم ۱۰۰۰ نفر در ۱۰۰ نقطه از کشور خبر داده بود. 

این عدد تنها آمار جمعی اعلام شده بود که انتظار می‌رود با توجه به ادامه اعتراض‌ها در روزهای پس از آن و بر اساس گزارش‌ مردم در رسانه‌های اجتماعی، افزایش چشمگیری یافته باشد.

گزارش‌های بین‌المللی؛ تا چهار هزار بازداشتی

با وجود سکوت مقام‌های ایران درباره تعداد بازداشت‌شدگان، سازمان‌های حقوق بشری سعی کرده‌اند با دسترسی به منابع محلی و جمع‌آوری آمار از مرتبطین خود در ایران گزارش‌هایی را درباره تعداد بازداشت‌شدگان منتشر کنند. 

«کمپین حقوق بشر ایران»، ضمن اشاره به نامشخص بودن تعداد دقیق بازداشتی‌ها، اعلام کرده بر اساس منابع معتبر این سازمان دست‌کم دو هزار و ۷۵۵ نفر در این تظاهرات از سوی نیروهای مختلف امنیتی بازداشت شده‌اند. 

هرچند این نهاد عدد محتمل‌تر در این زمینه را «چهار هزار نفر» دانسته است.  

تعدادی از مسئولان دولتی شهرستان‌های مختلف طی روزهای گذشته هرکدام به صورت انفرادی بازداشت ده‌ها نفر در حوزه تحت نظارت خود را تایید کرده بودند.

بازداشت «هوشمند» و موازی لیدرها

سخنگوی دستگاه قضایی ایران با تایید گستردگی بازداشت‌ها، پیشتر از  تفکیک «بازداشت هوشمند» معترضان و همچنین غربالگری آن‌ها از بازداشت‌های «کف خیابان» از سوی نهادهای امنیتی خبر داده بود.

اعداد رسمی اعلام شده در روزهای اخیر تنها مربوط به کسانی بوده که نهادهای امنیتی آن‌ها را «لیدر»، «سردسته» و یا «سرشبکه» معترضان خوانده‌اند. 

در همین زمینه، اخباری از بازداشت ۱۰۰ نفر از سوی سپاه پاسداران و ۱۸۰ نفر از سوی نیروی انتظامی منتشر شده است. اما اعلام نشده است چه تفاوتی میان عمل موازی این دو نهاد امنیتی و همچنین وزارت اطلاعات در شناسایی و بازداشت وجود دارد. 

ادامه بازداشت‌ها؛ اخبار نگران‌کننده

بر اساس آن‌چه که تاکنون از سوی مقام‌های رسمی اعلام شده، موج بازداشت‌ها در کشور ادامه‌دار به نظر می‌رسد. غلامحسین اسماعیلی در همین زمینه اعلام کرده که جمع قابل توجهی «در شرف» بازداشتند. 

در رسانه‌های اجتماعی، اخباری جدیدی از ادامه بازداشت‌‌ فعالان سیاسی و مدنی به خصوص در برخی مناطق ترک‌نشین، کرد و جنوب کشور، منتشر شده است. علاوه بر آن،‌ ده‌ها کنشگر سیاسی،‌ حقوق بشر، دانشجویی، فعال مجازی و همچنین روزنامه‌نگار در شهرهای مختلف کشور و در تهران به صورت انفرادی و گروهی بازداشت شده‌اند.

شیوه بازداشت‌های صورت گرفته در جریان اعتراض‌ها، موضوع تصاویر و گزارش‌هایی بوده که مردم در روزهای اخیر در رسانه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند. 

از یک سو، ورود نهادهای امنیتی با «آمبولانس» به دانشگاه تهران و خارج کردن ده‌ها دانشجوی بازداشتی با این وسیله نقلیه اضطراری و از سوی دیگر جابجایی کشته‌شدگان با «کامیون‌های حمل گوشت» بازتاب فراوانی در رسانه‌ها داشته و موجب تشدید نگرانی‌ها شده است.

هم‌زمان،‌ پلیس نیز با راه‌اندازی وبسایتی از مردم خواسته است با ارسال عکس و فیلم خود از اعتراض‌ها به نیروی انتظامی برای ادامه روند شناسایی و بازداشت معترضان کمک کنند.

اتهام معترضان؛ سلطنت‌طلب، داعشی و تجزیه‌طلب

پس از موضع‌گیری علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، مبنی بر «شر و ناباب»‌ بودن معترضان، مسئولان دولتی و نهادهای امنیتی نیز اتهام‌های مختلفی به شهروندان معترض نسبت داده و بازداشتی‌ها را در «ارتباط با دولت‌های خارجی»‌ خوانده‌اند. 

سخنگوی قوه قضاییه پس از آن‌که از وجود «سلطنت‌طلبان»، «گروه‌های مسلح» و «تجزیه‌طلبان»‌ در بین بازداشتی‌ها خبر داد، آن‌ها را آموزش‌دیده برای اقدامات خرابکارانه معرفی کرد.

روز یکشنبه نیز هوشنگ بازوند،‌ استاندار کرمانشاه، ضمن اشاره به شدت اعتراض‌ها در مناطق کردنشین، گفت معترضان بازداشت‌شده به گروه‌های «داعش» و «پژاک» وابسته بوده‌اند.

حقوق معترضان؛ دادستان: همه راضی‌اند 

کنشگران حقوق بشر نسبت به رعایت رویه‌های قانونی و حقوق متهمان بازداشتی ابراز نگرانی کرده‌اند. 

پیشتر، سازمان‌هایی از جمله عفو بین‌الملل، فدراسیون بین‌المللی جامعه‌ دفاع از حقوق بشر در ایران و کانون مدافعان حقوق بشر خواستار توقف «برخورد خشونت‌بار» با معترضان و آزادی بازداشتی‌ها شده بودند. 

با افزایش اخبار نگرانی و انتقادها، روز شنبه دوم آذرماه محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، برای بازدید از محل نگهداری بازداشت‌شدگان به زندان فشافویه رفت و در حاشیه آن اظهار کرد: «همه این دستگیرشدگان از وضعیت زندان و نگهداری‌شان اعلام رضایت کرده‌اند.»

خبرگزاری صداوسیما گزارش داده بود که بیشتر زندانیان این بازداشتگاه جوانان حدود ۲۰ ساله بوده‌اند که در مناطق مختلف تهران بازداشت شدند. صداوسیما از هفته گذشته روند پخش اعترافات تلویزیونی بازداشت‌شدگان را که معمولا پس از اعتراض‌های عمومی در ایران سابقه داشته، آغاز کرده است.

علاوه بر تهران، در شهرهای مختلف کشور گزارش‌ها حاکی از کمبود ظرفیت و امکانات مناسب بازداشتگاه‌های مختلف نهادهای امنیتی برای نگهداری بازداشتی‌ها است. 

کمپین حقوق بشر ایران در همین زمینه از جابجایی بدون برنامه‌ریزی قبلی زندانیان بندهای مرتبط با سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات برای ایجاد فضا برای بازداشت‌های جدید در برخی زندان‌ها خبر داده است.

در حال حاضر، ادامه محدودیت دسترسی به اینترنت در ایران، گزارش شفاف‌ و دقیق در مورد تعداد و وضعیت بازداشت‌شدگان را با مشکل مواجه کرده است. 

مشابه این ابهام و تناقض در ارائه آمار، در اعتراض‌های سراسری سال‌های گذشته نیز مشاهده شد. در سال ۱۳۹۶، در حالی که رییس کمیسیون قضایی مجلس از چهار هزار و ۵۳۴ بازداشتی سخن گفته بود، صداوسیما آن را ۴۰۰ نفر اعلام می‌کرد.