اعتراض‌های مردمی و بحران سیاسی در ونزوئلا به مرحله جدیدی رسیده و تمام کشورهای دنیا نظاره‌گر اتفاقات و حوادث در این کشور هستند. بحران اقتصادی نقش مهم در نارضایتی گسترده در این کشور عضو اوپک که دارای بیشترین ذخایر نفتی در دنیاست داشته است. به راستی کشوری با این حجم منابع طبیعی و جمعیتی حدود ۳۲ میلیون نفر چگونه دچار چنین بحران اقتصادی گسترده‌ای شده که بر اساس اعلام بانک مرکزی این کشور، نرخ تورم در ماه نوامبر ۲۰۱۸ میلادی به بیش از یک میلیون و سیصد هزار درصد رسیده است؟

سایه پوپولیسم چاوز بر سر ونزوئلا

هوگو‌ چاوز در سال ۱۹۹۸ با شعار مبارزه با فساد و «انقلاب بولیواری» با حمایت توده‌های فقیر جامعه به قدرت رسید. ال رودریک گرگوری، محقق دانشگاه استنفورد در نشریه فوربس در توضیح شیوه عمل چاوز می‌نویسد: «چاوز سیاست‌های سوسیالیسم اجتماعی، پوپولیسم، ملی‌سازی و ضدآمریکایی بودن کینه‌جویانه را با هم آمیخت. چاوز در سه انتخابات پی‌درپی از رسانه‌ها و سیاست‌های پوپولیستی، یارانه‌ها، فساد و توزیع مستقیم به فقرا برای شکست دادن طبقه متوسط و مخالفان قدرتمند در اقتصاد بهره برد.» اکونومیست نیز پس از مرگ او می‌نویسد: «او میان میلیون‌ها مردمی محبوب بود که گمان می‌کردند او «امپراتوری» (مثلاً ایالات متحده) و «الیگارشی» (مثلاً ثروتمندان) را به مبارزه طلبیده است. مخالفان او که بسیاری از آنها او را دیکتاتوری فاسد می‌دانستند حالا احساس رهایی می‌کنند. اما «موسولینی منطقه استوایی» (تعبیر کارلوس فوئنتس، نویسنده اهل مکزیک برای چاوز) ونزوئلا را که یکی از قدرت‌های بزرگ کشاورزی دنیا بود به وارد‌کننده بزرگ محصولات کشاورزی تبدیل کرد».

در دوره ۱۵ ساله حکومت چاوز از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۳ نرخ تورم از ۲۰درصد به ۵۶ درصد رسید و تولید ناخالص داخلی با تکیه بر صادرات نفت و به لطف افزایش قیمت جهانی این محصول به ویژه در مقطع ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ از ۹۱ میلیارد دلار به ۳۷۱ میلیارد دلار افزایش یافت.

در همین دوران بود که میان روابط اقتصادی ایران و ونزوئلا بیشتر از گذشته شد. مویسس نعیم وزیر اسبق تجارت و صنعت ونزوئلا و از اقتصاددانان برجسته بین المللی می‌گوید: «پیمان میان ایران و ونزوئلا، ازدواج اجباری و تصنعی دولت‌های چاوز و احمدی‌نژاد بود که با قیمت‌های بالای نفت تسهیل شده بود.»

مادورو پیرو راه چاوز

با مرگ چاوز و به قدرت رسیدن مادورو، سیاست‌های پوپولیستی چپ‌گرایانه دولت ادامه یافت. اما چند عامل باعث شد مادورو برخلاف دوران چاوز نتواند در اجرای سیاست‌های قبلی موفق باشد. اولین و مهمترین عامل سقوط قیمت نفت در بازار جهانی بود. برای کشوری که ۹۵ درصد صادرات آن را نفت تشکیل می‌دهد، این شوک درآمدی موجب به هم ریختن سیاست‌های یارانه‌ای و حمایتی گسترده دولتی و کاهش قدرت مداخله آن در بازارهای کالایی شد. همچنین تحریم‌های گسترده آمریکا بر بخش مالی و انرژی این کشور تاثیر عظیمی گذاشت به طوری‌که تولید نفت در ونزوئلا از ۳/۴ میلیون بشکه در روز به ۱/۳ میلیون کاهش یافت و نرخ برابری دلار در برابر بولیوار واحد پول رسمی این کشور در بازار آزاد، به بیش از ۲۴هزار برابر نرخ دولتی، افزایش یافت. این عوامل موجب شد دولت مادورو سیاست‌هایی مانند خودکفایی و ممنوعیت واردات، تغییرات در سیستم چند نرخی ارز و افزایش قیمت بنزین که کاملا مغایر با سیاست‌های قبلی بود در پیش گیرد اما سیل تورمی به وجود آمده در کنار نارضایتی‌های سیاسی و اجتماعی و بحران عدم اعتماد و اطمینان مردم موجب شد اوضاع اقتصادی وخیم‌تر و دامنه اعتراضات روز به روز گسترده‌تر شود.

بنا‌بر آمارهای سازمان ملل، کمبود مواد غذایی و دارو و تورم افسار گسیخته در سال‌های اخیر به مهاجرت بیش از ۲/۳ میلیون نفر از مردم ونزوئلا به خارج از کشور منجر شده و اکثریت مردم این کشور با درآمد متوسط ماهانه کمتر از ۵ دلار زندگی می‌کنند.