دبی به سایر شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس شباهت چندانی ندارد. اقتصادش نه با نفت بلکه با گردشگری، تجارت و فعالیت‌های مالی شکوفا شده است.

دبی، تکه کوچکی از صحرای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس، صاحب یکی از پر‌رفت‌و‌آمد‌ترین فرودگاه‌های جهان، بلندترین آسمان‌خراش‌ها و بزرگ‌ترین بندر منطقه در جبل‌علی است. سرعت ساخت‌و‌ساز در دبی سرگیجه‌آور است. تخمین زده می‌شود که نرخ رشد تولید ناخالص ملی امارات متحده عربی، که سال گذشته ۲/۸٪ بود، در سال جاری به ۳/۳٪ افزایش یابد.

اما در ورای این آمار و ارقام درخشان، دبی با مشکلات جدی روبه‌رو است. کارشناسان معتقدند با افزایش قیمت نفت، دبی در کوتاه‌مدت رشد چشمگیری داشت، ولی این روند در طولانی‌مدت «رو به افول» است، و اشباع بازار مستغلات و درگیری‌های منطقه‌ای از مهم‌ترین نگرانی‌های دبی در چشم‌انداز پیش‌رو است.

شاخص بازار سهام دبی طی یک سال گذشته۲۰٪ کاهش یافته، و میان بازارهای سهام خاورمیانه بدترین وضعیت را دارد. سقوط اخیر گروه اَبراج، بزرگ‌ترین شرکت مستقر در مرکز مالی بین‌المللی دبی، ضربه‌ای بزرگ به اعتماد بازار تجارت بوده است. صدور جواز فعالیت‌های اقتصادی کمتر شده، و برای اولین بار، فرصت‌های اشتغال رو به کاهش است.

بیش از ۹۰٪ ساکنان دبی اتباع خارجی هستند، ولی تعدادی از مدارس مخصوص اتباع خارجی تعطیل شده است. به‌گفته شرکت‌های حمل‌و‌نقل، تعداد خانواده‌هایی که دبی را ترک می‌کنند بسیار بیشتر از تعدادی است که برای سکونت به دبی می‌آیند. به‌رغم ادامه ساخت‌و‌ساز مسکن در دبی، تعداد زیادی از خانه‌ها و آپارتمان‌ها خالی مانده است. به‌دلیل کاهش اجاره‌بها، بازار مسکن دبی در سال ۲۰۱۷ در رتبه دوم بدترین‌ها بازارهای جهان ایستاد. طی یک سال گذشته، بهای سهام شرکت مستغلات اعمار، بزرگ‌ترین شرکت ساختمانی دبی، ۳۸٪ سقوط کرده است.

با توجه به پیامدهای بحران اقتصادی سال ۲۰۰۹، که عامل اصلی‌اش بدهی‌های هنگفت بود و دبی را ناگزیر کرد از ابوظبی ۲۰ میلیارد دلار (حدود یک‌چهارم تولید ناخالص آن زمان) وام بگیرد، بانک‌ها نیز اکنون محتاط‌ترند. کارشناسان انتظار ندارند چنین بحرانی تکرار شود، ولی از آسیب‌پذیری بانک‌های محلی در مقابل بازار مسکن و مستغلات نگرانند. اگر کمک‌های بانک مرکزی نبود، بعضی از این بانک‌ها تاکنون ورشکست شده بودند.

افزایش بهای نفت، که تا چند هفته پیش ادامه داشت، بهبود اقتصاد عربستان سعودی، که بزرگ‌ترین اقتصاد منطقه خلیج‌فارس است، ساخت‌و‌سازهای مربوط به نمایشگاه جهانی بعدی، که سال ۲۰۲۰ در دبی برگزار خواهد شد، عواملی هستند که شرکت‌های اقتصادی را خوش‌بین می‌کنند. ولی از تداوم درگيری‌ها و بحران‌های طولانی در منطقه بیمناکند.

دبی که مدت‌ها بود در این منطقه بحران‌زده جزیره آرامش محسوب می شد، اکنون خود گرفتار این بحران‌ها شده است. در ماه اوت سال جاری، مقامات دبی ناگزیر شدند ادعای شورشی‌های حوثی یمن مبنی بر حمله پهپادی به فرودگاه دبی را تکذیب کنند.

دبی عملا ناچار است از سیاست‌های جنگ‌طلبانه محمد‌بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی و حاکم واقعی امارات متحده عربی، تبعیت کند. او و محمد‌بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، نه‌تنها در جنگ یمن دخالت کرده، بلکه از حدود ۱۷ ماه پیش قطر را در وضعیت محاصره قرار داده‌اند.

در‌ نتیجه، دبی یکی از شرکای تجاری مهم خود را از دست داد. پروازها میان دو فرودگاه پر‌رفت‌و‌آمد دوحه و دبی قطع شده است. واردات قطر، که سابق‌بر‌این از طریق بندر جبل‌علی دبی منتقل می‌شد، اکنون مستقیم یا از طریق عمان انجام می‌شود. امارات متحده عربی به‌جای سهیم شدن در فعالیت‌های اقتصادی مربوط به جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر، تلاش می‌کند آن را تضعیف کند.

روابط تجاری پرسود دبی و ایران نیز به‌تبع مختل و تضعیف شده است. حدود ۱۷ میلیارد دلار از واردات ایران از طریق بنادر دبی منتقل می‌شد، و امارات متحده عربی از این محل درآمد فراوانی داشت. اما اجرای مجدد تحریم‌های آمریکا، با حمایت فعالانه ولیعهد عربستان سعودی و امارات متحده عربی، معامله و تجارت با ایران را به‌شدت کاهش داده است.

در ماه مه سال جاری، ماموران آمریکایی و اماراتی یک شبکه انتقال پول را، که نیروی قدس سپاه پاسداران از آن استفاده می‌کرد، کشف و منحل کردند. آمریکا دبی را به فهرست نظارت و مبارزه با پولشویی افزوده است.

در شرایطی که محمد‌بن‌زاید سیاست خارجی امارات متحده عربی را رهبری می‌کند، محمد‌بن‌رشید، امیر دوبی، در داخل سیاست‌های تشویقی را دنبال می‌کند. در تابستان سال جاری، افزایش شهریه مدارس خصوصی را متوقف و مالیات را کاهش داد؛ و برای تشویق اتباع خارجی به ماندن در دبی، مدت ویزای کاری را تمدید و شرایط مالکیت و تاسیس شرکت‌های اقتصادی را تسهیل کرد.

هرچند امید می‌رود سرمایه‌گذارهای چینی دوباره به سوی دبی سرازیر شوند، اما چین نیز به سهم خود در توسعه بندرگاه الدق عمان مشارکت دارد و سبب کاهش تردد کشتی‌ها به دبی خواهد شد.

نگاه گروه خوش‌بین به نتایج ماجراجویی‌های خارجی امارات متحده عربی است. تصرف بنادر یمن مسیرهای تجاری جدیدی را گشوده و ممکن است دی‌پی ورلد، یک شرکت متصدی امور بندری که دبی مالک آن است، از این وضعیت سود ببرد. اتحاد با ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده عالی‌رتبه ارتش لیبی، می‌تواند برای امارات متحده عربی چشم‌انداز مشابه‌ای را سواحل جنوبی مدیترانه فراهم کند.

پایگاه‌های امارات متحده عربی در سومالی‌لند نیز می‌تواند منجر شود به گسترش فعالیت‌های اقتصادی این کشور در اتیوپی‌ که به دریا راه ندارد. مناسبات پنهانی با رژیم بشار اسد هم می‌تواند به قراردادهای بزرگ در بازسازی آن کشور بینجامد.

ولی درگیری امارات متحده عربی در جنگ‌ها و بحران‌های منطقه‌ای دامن دبی را نیز می‌گیرد. این شیخ‌نشین که مدت‌هاست از بی‌ثباتی و بحران‌های منطقه‌ای سود سرشاری برده، اکنون ممکن است خود قربانی این بحران‌ها شود.

*این مقاله ابتدا در اکونومیست منتشر شده و برای انتشار خلاصه شده است.