در حالی که طالبان برای کنترل کشور خیز برداشته، افغانستان بار دیگر محلی به‌شدت خطرناک برای زنان شده است.

حتی پیش از سقوط کابل، وضعیت به‌سرعت رو به وخامت بود و با خروج برنامه‌ریزی‌شده نیروهای نظامی خارجی و کاهش کمک‌های بین‌المللی، تشدید شد.

فقط در چند هفته گذشته، گزارش‌های زیادی از تلفات و خشونت منتشر شده است، ضمن این‌که صدها هزار نفر از خانه‌هایشان گریخته‌اند. بنا بر اعلام کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، حدود ۸۰ درصد کسانی که از پایان ماه مه تاکنون گریخته‌اند زن و کودک بوده‌اند.

بازگشت طالبان برای زنان و دختران به چه معناست؟

تاریخچه طالبان

طالبان در سال ۱۹۹۶ قدرت را در افغانستان به دست گرفت و با تفسیر خشک و سختگیرانه این گروه از شریعت اسلام، شرایط و قوانینی خشن بر این کشور حاکم شد.  

در دوره حکومت طالبان، زنان باید سرتاپای خود را می‌پوشاندند و تنها در صورت همراهی مردی از محارم، خانه را ترک می‌کردند. طالبان مدرسه را برای دختران و کار در خارج از خانه را برای زنان ممنوع کرده بودند. آن‌ها همچنین حق رای نداشتند.

زنان در صورت نقض این قوانین، با مجازات‌های بی‌رحمانه مواجه می‌شدند، از جمله ضرب‌و‌شتم و شلاق، و اگر متهم به زنا می‌شدند، مجازات سنگسار در انتظارشان بود. افغانستان بالاترین میزان مرگ‌و‌میر مادران در جهان را داشت.

افغانستان در دو دهه گذشته

با سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱، وضعیت زنان و دختران بهبود قابل‌ملاحظه‌ای پیدا کرد، گرچه این دستاوردها نسبی و شکننده بود.

زنان در جایگاه‌ سفیر، وزیر، فرماندار، پلیس و نیروی امنیتی مشغول به کار شدند. در سال ۲۰۰۳، دولت جدید «کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان» را تصویب کرد، که کشورهای عضو را ملزم‌ می‌کند برابری جنسیتی را در قوانینشان لحاظ کنند.

در سال ۲۰۰۴، در قانون اساسی افغانستان ذکر شد «شهروندان افغانستان، اعم از زن و مرد، در مقابل قانون حقوق و وظایف برابر دارند.» در سال ۲۰۰۹ نیز قانونی تصویب شد که از زنان در مقابل ازدواج اجباری، کودک‌همسری و خشونت حمایت می‌کرد.

بر اساس اعلام دیده‌بان حقوق بشر، در پی اعمال این قانون، موارد گزارش، بررسی و تا حدی محکومیت جرایم خشن علیه زنان و دختران افزایش یافت.

در حالی که کشور از وضعیت ممنوعیت حضور دختران در مدارس به وضعیت حضور ده‌ها هزار دانشجوی دختر در دانشگاه‌ها گذر کرده بود، روند پیشرفت کند و متزلزل بود. به گزارش یونیسف، از ۳/۷ میلیون کودک افغانی که از تحصیل بازمانده‌اند، حدود ۶۰ درصد دخترند.

بازگشت به دوران سیاه

رهبران طالبان گفته‌اند قصد دارند «طبق موازین اسلام» حقوق زنان را رعایت کنند. اما این ادعا با تردید فراوان از جمله از جانب رهبران زن افغانستان مواجه شده است. در حقیقت، تمام نشانه‌ها و شواهد حاکی از آن است که طالبان دوباره همان رژیم سرکوبگر را برقرار خواهد کرد.

در ژوییه، سازمان ملل گزارش کرد شمار زنان و دخترانی که کشته یا زخمی شده‌اند در شش ماهه نخست سال نسبت به بازه زمانی مشابه در سال قبل حدود دو برابر شده است.

در مناطقی که بار دیگر تحت کنترل طالبان درآمده است، حضور دختران در مدارس ممنوع و آزادی حضور آن‌ها در اجتماع محدود شده است. همچنین مواردی از ازدواج اجباری گزارش شده است.

زنان دوباره برقع می‌پوشند و می‌گویند برای محافظت از خودشان در مقابل طالبان، ناچارند تمام شواهد تحصیل و فعالیتشان در خارج از خانه را نابود کنند.

بسیاری از افغان‌ها از بازگشت طالبان و آنچه به تعبیر آن‌ها رهاشدگی از سوی جامعه بین‌المللی است خشمگین‌اند. در مواردی، اعتراض‌های خیابانی صورت گرفته است و زنان در اقدامی نامعمول، سلاح برداشتند. 

اما این به‌تنهایی برای محافظت از زنان و دختران کفایت نمی‌کند.

بی‌اعتنایی جهان

در حال حاضر، آمریکا و متحدانش شتابزده در تلاش‌اند شهروندانشان را از افغانستان خارج کنند. اما سرنوشت شهروندان افغان و آینده‌شان چه می‌شود؟

جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا، به پیشروی طالبان و وخامت بحران انسانی در افغانستان کمابیش بی‌اعتناست. در بیانیه‌ای که ۱۴ اوت (۲۳ مرداد) منتشر کرد، آمده است: «حضور ادامه‌دار آمریکا در جنگ داخلی کشوری دیگر برای من پذیرفتنی نیست.»

با وجود این، آمریکا و متحدانش بودند که ۲۰ سال پیش به افغانستان رفتند تا طالبان را سرنگون و از حقوق زنان محافظت کنند. هرچند، بیشتر افغان‌ها باور ندارند در طول عمرشان رنگ صلح و آرامش را دیده باشند.

در حالی که طالبان کنترل کامل کشور را دوباره به دست می‌گیرد، اگر جامعه جهانی بار دیگر افغانستان را رها کند، دستاوردهای ۲۰ سال گذشته، به‌ویژه در زمینه حقوق زنان و برابری، در معرض خطر است.

با پیشروی طالبان، زنان و دختران تقاضای کمک می‌کنند. امیدواریم گوش جهان شنوا باشد.