ویروس جدیدی در ۱۷ نوامبر سال ۲۰۱۹، در شهر ووهان چین شیوع پیدا کرد، اما چین تا ۳۱ دسامبر تصور می‌کرد ویروس سارس (SARS) است. در ۵ ژانویه، چین متوجه شد که این بیماری جدید است و در ۷ ژانویه سال جاری، رسما به سازمان صحی جهان/ سازمان بهداشت جهانی گزارش شیوع ویروسی ناشناخته را داد.

سازمان بهداشت جهانی نام آن را سارس کوو‌ـ‌۲ (SARS-CoV-2) گذاشت و بیماری ناشی از این ویروس را کووید‌ـ‌۱۹ (COVID-19) نامید.

این ویروس گونه‌ای جهش‌یافته از خانواده ویروس کرونا است. از این لحاظ، ویروسی ناشناخته برای جهان است و تاکنون، منشا این ویروس به‌صورت علمی ثابت نشده است.

انتشار سریع ویروس در زمانی کوتاه چین را وا‌داشت تا ووهان را با بیش از ۱۱ میلیون جمعیت قرنطینه کند، اما جلوی شیوع ویروس گرفته نشد. ویروس با سرعت چشمگیری شهر از پی شهر فتح کرد و مردم سایر شهرهای چین را آلوده کرد و زنگ خطر را برای تمام کشورهای جهان به صدا درآورد.

در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰ بود که اولین مورد ابتلا در خارج از چین، در تایلند ثبت شد. سازمان بهداشت جهانی انتشار این ویروس را در مرحله همه‌گیری اعلام کرد و گفت برای اعلام وضعیت اضطراری هنوز زود است. اما وقتی تعداد مبتلایان در چین از ۹ هزار نفر و آمار مرگ‌و‌میر از ۲۰۰ نفر گذشت، سازمان بهداشت جهانی در ۳۰ ژانویه، وضعیت اضطراری جهانی اعلام کرد. اما ویروس هنوز به مرحله همه‌گیری جهانی (پاندمیک) نرسیده بود. 

اما در ۱۱ مارس ۲۰۲۰، وقتی تعداد مبتلایان از ۱۰۰ هزار نفر در سطح جهان گذشت، سازمان بهداشت جهانی رسما وضعیت همه‌گیری جهانی اعلام کرد. ویروس جدید کرونا با اعلام رسمی سازمان بهداشت جهانی، همه‌گیر شده است و این یعنی هیچ کشوری از آن مستثنا نیست، حتی افغانستان.

بنا بر آمار رسمی، تا ۱۶ مارس ۲۰۲۰، بیش از ۱۷۱ هزار مورد مثبت در جهان ثبت شده است و بیش از ۶ هزار نفر فوت کرده‌اند.

تا ۱۶ مارس، ۲۱ مورد مثبت در افغانستان ثبت شده است. افغانستان در همسایگی ایران قرار دارد و در دو هفته اخیر، بیش از ۵۰ هزار نفر از ایران به افغانستان برگشته‌اند. افغانستان هنوز مرزهایش با ایران را نبسته است، کشوری که در آن بیش از ۱۳ هزار مورد ابتلا به ویروس جدید کرونا ثبت شده است و این کشور، بعد از چین و ایتالیا، سومین کشور شیوع این ویروس است.

در ادامه، به بررسی آمار و پایین بودن سرعت شیوع در افغانستان می‌پردازیم. دلایل اصلی آمار پایین ابتلا در افغانستان چیست؟

۱) شاید موارد ابتلا به کرونا در افغانستان زیاد باشد اما از چشم وزارت صحت عامه کشور پنهان مانده است.

تشخیص ویروس کرونا نیازمند زیرساخت‌های بهداشتی و آزمایشگاه‌ها و کیت‌های تشخیصی خاص است و رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی برای تشخیص در این آزمایشگاه‌ها باید رعایت شود.

وزارت صحت عامه افغانستان اعلام کرده است که فقط یک آزمایشگاه در افغانستان قادر به تشخیص این ویروس است و امارات متحده عربی ۵۰ هزار کیت تشخیص به افغانستان ارسال کرده است و تنها از موارد مشکوک که به شفاخانه مراجعه می‌کنند آزمایش می‌گیرند.

۲) تعداد پایین تست‌ها می‌تواند از دلایل اصلی پایین بودن آمار ثبت‌شده موارد ابتلا باشد. آمار جهانی نشان می‌دهد که در ۱۶ مارس، در افغانستان در هر یک میلیون نفر فقط ۷ تست تشخیصی گرفته شده است، در حالی‌که در کره جنوبی در هر یک میلیون نفر، ۵۳۰۹ تست و در ایتالیا، در هر یک میلیون نفر، ۲۰۶۴ تست گرفته شده است.

۳) سرعت شیوع این ویروس در شهرها بیشتر است، دلیل آن ارتباط نزدیک بین مردم، استفاده از سیستم‌های حمل‌و‌نقل عمومی، تجمع‌ها، مسابقات فوتبال (حضور جمعیتی تا حدود ۱۰۰ هزار نفر در یک مکان) است. شاید نبودِ این تجمع‌های بزرگ ورزشی و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مانند مترو در شهرهای افغانستان و جابه‌جایی کم مردم بین شهرها دلیل کندی شیوع این ویروس در افغانستان باشد.

۴) نبود امکان تعقیب و بستری افراد مشکوک. در تمام کشورها، وقتی مورد ابتلا ثبت می‌شود، دولت تمام افرادی را که در چند روز گذشته با فرد بیمار در تماس بوده‌اند تعقیب و پیدا می‌کند و از آن‌ها آزمایش می‌گیرد. اما در افغانستان، به‌دلیل نبودِ سیستم کنترل جمعیت، متاسفانه وزارت صحت عامه نمی‌تواند این افراد را تعقیب و پیدا کند.

۵) نبودِ دیتابیس صحی/پایگاه داده‌های سلامت در سطح کشور. پایگاه داده‌های سلامت باعث می‌شود تا گزارش تمام بیمارانی را که به شفاخانه مراجعه نمودند با تمام مشخصات و جزییات در دسترس باشد و اگر فرد مبتلا به کرونا به شفاخانه مراجعه می‌کند، اطلاعات تمام افرادی را که با فرد مبتلا در تماس بوده‌اند از طریق پایگاه داده‌ها تعقیب و دریافت کنید.

۶) به‌موقع گزارش ندادن شفاخانه‌های ولایات به مرکز. همان‌گونه که گفتیم، فقط یک مرکز برای تثبیت این ویروس در افغانستان وجود دارد و نبودِ سیستم حمل‌ونقل مناسب میان شهرها و نبودِ سیستم گزارش آنلاین میان تمام شفاخانه‌های افغانستان باعث می‌شود نمونه آزمایش دیر به کابل برسد.

چه باید کرد؟

۱) تعطیل کردن تمام برنامه‌ها و تجمع‌های بالای ۱۰۰ نفر.

۲) تعطیل کردن مکاتب/مدارس، دانشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی (که البته انجام شد).

۳) اطلاع‌رسانی جدی و وسیع.

این گراف نشان می‌دهد که سرعت شیوع پس از ثبت ۱۰۰ مورد ابتلا به‌طرز وحشتناکی افزایش می‌یابد و فقط کشورهای هنگ‌کنگ، سنگاپور و ژاپن قادر بوده‌اند روند شیوع را کنترل کنند که قبل از رسیدن آمار ابتلا به ۱۰۰ نفر، به اقدام‌های جدی مانند قرنطینه شهرها و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها دست زدند.

جمع‌بندی

ویروس کرونا در تمام کشورهای جهان به‌شدت در حال انتشار است و افغانستان نیز از این امر مستثنی نیست.

تعداد پایین آزمایش‌های گرفته‌شده از افراد و سرعت پایین ارسال تست‌ها از دلایل جدی پایین بودن آمار مبتلایان به کرونا و پنهان ماندن تعداد واقعی موارد ابتلا از چشم وزارت صحت افغانستان است.

اما این آمار بسیار زود تغییر خواهد کرد. هر قدر وزارت صحت عامه از افراد بیشتری آزمایش بگیرد، موارد ابتلای بیشتری ثبت خواهد شد.

منابع:

1- Ministery of Public Health Afghanistan

2- THE FINANCIAL TIMES/‎ Coronavirus business update: all you need to know