چهارمین انتخابات ریاست جمهوری پس از حمله ایالات متحده آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱،  در تاریخ ۲۸ سپتامبر (۶ مهر) سال جاری برگزار شد. استفاده از فناوری برای ثبت مشخصات بیومتریک و ترتیب فهرست رای‌دهندگان بارزترین ویژگی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ بود.

کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان ۱۹ اکتبر (۲۷ مهر) را برای اعلام نتایج ابتدایی در نظر گرفت. برای مشارکت در انتخابات حدود ۹/۶ میلیون نفر در سراسر کشور ثبت‌نام کردند. با این حال، علی‌رغم کاربرد فناوری برای ثبت مشخصات بیومتریک با هدف اطمینان از شفافیت انتخابات، با گذشت حدود دو ماه از روز رای‌دهی، هنوز نه شمار دقیق رای‌دهندگان اعلام شده است و نه نتایج اولیه.

هرچند حوا علم نورستانی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، برای اعلام نتایج ابتدایی تاریخی جدید تعیین کرد، این کمیسیون نتوانست در ۱۴ نوامبر (۲۳ آبان) نیز به این هدف برسد. تاخیر در اعلام نتیجه ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری بسیاری از نامزدها و مردم را ناامید کرده و به گمانه‌زنی‌ها برای دستکاری احتمالی نتیجه آرای مردمی دامن زده است.

پیش از آن نیز خبر «شکسته شدن قفل» مرکز اطلاعات دیجیتالی کمیسیون انتخابات بیرون آمد که برای بسیاری شوکه‌کننده بود.

در ابتدا، کمیسیون مستقل انتخابات وقوع چنین حادثه‌ای را انکار کرده بود، اما یک روز بعد در ۲۲ اکتبر (۳۰ مهر)، رحیمه ظریفی، عضو کمیسیون مستقل انتخابات، در نشستی خبری ورود افراد به مرکز داده‌های دستگاه‌های بیومتریک را تایید کرد و گفت که تحقیقات درباره این اتفاق آغاز شده است.

نامزدهای ریاست جمهوری رییس‌جمهوری کنونی، محمد اشرف غنی، را که امیدوار است ۵ سال دیگر بر این کرسی تکیه بزند، مقصر می‌دانند. علی احمد عثمانی، رییس ستاد انتخاباتی عبدالله عبدالله، در یک نشست مطبوعاتی گفت: «اعضای تیم رقیب هنگام ورود به مرکز اطلاعات دیجیتالی کمیسیون، نیروهای امنیتی را همراهی کرده‌اند.»

فناوری مورد استفاده

انتخابات ریاست جمهوری قبلی با تقلب‌های گسترده همراه بود. برای تامین شفافیت انتخابات، احزاب سیاسی استفاده از بیومتریک رای‌دهندگان را امری ضروری عنوان کردند. روشی که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ به کار رفته است ترکیبی از رای‌گیری کاغذی و اطلاعات بیومتریک رای‌دهندگان است. بیومتریک جایگزین سیستم قبلی نیست، بلکه به‌عنوان اقدامی ضد‌تقلب به این روند افزوده شده است.

قبل از این‌که رای‌دهندگان رای خود را به صندوق بریزند، در محل رای‌گیری، مشخصات بیومتریک آنان در این دستگاه‌ها ثبت می‌شود و روی برگه رای برچسبی رمزگذاری‌شده نصب می‌شود و سپس مشخصات رای‌دهنده به سرور مرکزی کمیسیون وارد می‌شود. به گفته کمیسیون مستقل انتخابات، این روند به آن‌ها امکان می‌دهد كسانی كه بیش از یک بار رای داده‌اند شناسایی شوند.

انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸

در تاریخ ۳ اکتبر (۱۱ مهر)، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان تعداد آرای استفاده‌شده در انتخابات ۶ مهر را ۲ میلیون و ۶۹۵ هزار و ۸۹۰ رای گزارش داد و یادآوری کرد که «این تعداد پس از تایید آرای بیومتریک معتبر ممکن است تغییر کند.»

بعد از آن‌که کمیسیون انتخابات نتوانست نتیجه اولیه را به‌موقع، یعنی در ۲۷ مهر اعلام کند، رییس کمیسیون انتخابات افغانستان گفت: «ما به‌خاطر سرعت، کیفیت را قربانی نمی‌کنیم. ما متعهد به نتیجه معتبر انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ هستیم.»  

هرچند نامزدهای ریاست جمهوری از این اقدام انتقاد کردند، جان بس، سفیر آمریكا در کابل، در صفحه توییترش نوشت «ما موافقیم که نتیجه دقیق را منتشر کنید. از همه نامزدها می‌خواهیم از روند اعلام نتایج حمایت کنند.»

در ۲۶ اکتبر (۴ آبان)، مولانا محمد عبدالله، عضو کمیسیون مستقل انتخابات، اعلام کرد بین ۹۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار رای که بر اساس قانون انتخابات افغانستان فاقد معیار تعیین‌شده‌اند باطل می‌شود.

کمیسیون مستقل انتخابات در تاریخ ۳۱ اکتبر (۹ آبان) اعلام کرد که ۴۷ هزار رای به‌دلیل زیر سن بودن رای‌دهندگان، عکس‌های مضاعف و عکس از روی عکس در سرور شرکت آلمانی درمالوگ شناسایی شده‌اند و به کمیسیون انتخابات اطلاع داده شده است که باطل می‌شوند.

مولانا عبدالله در  نشستی مطبوعاتی گفت: «این کمیسیون اکنون منتظر جزییات مربوط به اثر انگشت‌های تکراری و معلومات بیومتریک است که آرای آن قبل از ساعت ۷ صبح و ۵ بعد‌از‌ظهر ثبت شده است.»

شهاب حکیمی، نامزد ریاست جمهوری، گفت شورای کاندیداهای ریاست جمهوری معتقد است اگر حتی یک رای تقلبی وجود داشته باشد و کسی را به ریاست جمهوری برساند، پذیرفتنی نخواهد بود.

آیا فناوری می‌تواند به انتخابات افغانستان اعتبار دهد؟

اگرچه از فناوری بیومتریک با هدف زدودن تقلب و ایجاد اطمینان رای‌دهندگان به شفافیت، استفاده شد تا آنان با خاطر آرام بتوانند در انتخابات مشارکت کنند، تاخیر در اعلام نتایج مردم را مشکوک می‌کند.

کاربرد سیستم بیومتریک نیز بدون مشکل نبود. نبودِ آگاهی درست از نحوه استفاده و دزدیده شدن صدها دستگاه بیومتریک تا حدی کاربرد آن را زیر سوال برده است. کمیسیون انتخابات، علی‌رغم میزان بسیار پایین مشارکت مردم در انتخابات، هنوز نتوانسته است نتیجه اولیه را اعلام کند.

بر اساس گزارش درمالوگ، رای‌دهی و ثبت مشخصات بیومتریک رای‌دهندگان نشان می‌دهد که آرا در زمان‌های مختلف و در مدت چهار ماه استفاده شده است. این شرکت گفته است هزاران رای خارج از زمان ثبت شده و تا ماه نوامبر هم رای‌دهی صورت گرفته است.

استفاده از فناوری می‌تواند که از آرای باطل جلوگیری کند، همان‌گونه که در گزارش درمالوگ مشهود است. اگر کمیسیون انتخابات، انتخابات را به‌صورت درست اداره می‌کرد، می‌توانست اعتماد آسیب‌دیده رای‌دهندگان را دوباره احیا کند.