شرکت فیسبوک در قالب یک برنامه تحقیقاتی، به مدت سه سال داده‌های کاملا خصوصی کاربران داوطلب را جمع‌آوری می‌کرده است. این موضوع حالا به جنجالی بزرگ علیه این غول رسانه‌های اجتماعی تبدیل شده و حواشی زیادی را به سمت این مجموعه روانه کرده است.

براساس گزارشی که وب‌سایت تک‌کرانچ برای اولین‌بار آن را منتشر کرد، فیسبوک از سال ۲۰۱۶ در ازای دسترسی کامل به اطلاعات موجود در گوشی داوطلبان ۱۵ تا ۳۵ ساله، ماهانه ۲۰ دلار به آن‌ها پرداخت کرده است. کاربران شرکت‌کننده در این برنامه، می‌بایست نرم‌افزاری به نام Facebook Research را روی گوشی خود نصب می‌کردند. کار این نرم‌افزار که در دو نسخه مبتنی بر اندروید و iOS در دسترس قرار داشت، پایش داده‌های موجود در تلفن و نیز فعالیت‌های وب افراد بود. این داده‌ها به شکل مستمر برای فیسبوک ارسال می‌شد.

فیسبوک پیش از این نیز برای جمع‌آوری داده‌های خصوصی افراد از یک نرم‌افزار وی‌پی‌ان به نام Onavo Protect استفاده می‌کرد. شرکت سازنده این نرم‌افزار در سال ۲۰۱۳ تحت مالکیت فیسبوک در آمد و از آن سال، در مسیر اهداف این مجموعه حرکت کرد.

گزارش‌های مختلف نشان داده که فیسبوک به کمک داده‌هایی که از طریق برنامه وی‌پی‌ان خود جمع‌آوری کرده است، به بررسی وضعیت رقبای موجود در بازار پرداخته تا به خرید آن‌ها یا کپی کردن ایده‌شان اقدام کند.

تابستان گذشته پس از آنکه اپل اعلام کرد این برنامه، قوانین جمع‌آوری داده‌های اپ‌استور را نقض می‌کند، فیسبوک مجبور شد وی‌پی‌ان خود را از این فروشگاه حذف کند. اما با این وجود، حتی این رسوایی نیز باعث نشد تا جلوی برنامه تحقیقاتی این شرکت گرفته شود.

نرم‌افزار Facebook Research برای عملکرد درست، نیازمند این بود تا کاربران داوطلب، یک گواهی (Certificate) ویژه را روی دستگاه خود نصب کنند. به واسطه این کار، آن‌ها به این شرکت دسترسی کاملی به محتوای خصوصی گوشی خود می‌دادند. این موضوع به این معنی بود که فیسبوک می‌توانست پیام‌های خصوصی، متن ایمیل‌ها، جست‌وجوهای اینترنتی و فعالیت مرورگرشان را به‌طور کامل رصد کند. این شرکت حتی از کاربران می‌خواست تا تصویری از سابقه خریدهایشان از فروشگاه آمازون را نیز برای این مجموعه بفرستند.

این کار فیسبوک قوانین اپل را نقض می‌کرد؛ چراکه گواهی ویژه یادشده که موجب دسترسی به داده‌های داخلی گوشی می‌شد، که این یک راهکار بخصوص برای نظارت بر دستگاه کاربران است. این مساله تنها استفاده داخل شرکتی دارد و نباید از آن برای گردآوری داده‌های مشتریان استفاده می‌شد.

نکته حائز اهمیت دیگر در این رابطه این بود که کاربران داوطلب پیش از نصب برنامه تحقیقاتی فیسبوک، هیچ‌گونه رد و نشانی از ارتباط برنامه یادشده با این شرکت پیدا نمی‌کردند. در واقع فیسبوک به عمد هرگونه ارتباط این برنامه با مجموعه خود را پنهان کرده بود.

حالا انتشار گسترده خبر این ماجرا باعث شده است تا اپل دسترسی فنی مرتبط با گواهی ویژه را برای فیسبوک قطع کند. این کار نه‌تنها نرم‌افزار تحقیقاتی این شرکت را از کار انداخته، بلکه به این ترتیب، آزمایش‌های داخلی فیسبوک که مرتبط با نسخه‌های پیش از عرضه برنامه‌هایی مانند اینستاگرام می‌شود نیز از کار افتاده‌اند.

انتشار این گزارش باعث شده است تا فعالان حوزه فناوری بار دیگر انگشت اتهام نقض حریم خصوصی را به سمت فیسبوک بگیرند. به نظر می‌رسد این شرکت با وجود همه بحران‌هایی که یکی پس از دیگری در این رابطه تجربه می‌کند، هنوز تصمیم متناسبی برای تغییر رفتار خود نگرفته است.