شرکت فیسبوک اعلام کرد ۵۱ حساب کاربری، ۳۶ صفحه و ۷ گروه فیسبوکی را به همراه سه حساب اینستاگرامی، ردگیری کرده، رفتارهای آن‌ها را «غیرقابل اعتماد» تشخیص داده و آن‌ها را حذف کرده است. فیسبوک فعالیت این حساب‌ها، گروه‌ها و صفحات را از لحاظ جغرافیایی به ایران نسبت داده است.

براساس اطلاعیه فیسبوک که روز سه‌شنبه هفتم خردادماه منتشر شد، فعالیت‌های یادشده در راستای تحقیقات تیم فایرآی و با کمک تحلیل داده‌ای و رفتاری خود فیسبوک ردگیری شده‌اند. فیسبوک در سه ماه گذشته حساب‌های دیگری که به ایران مرتبط بوده‌اند را هم ردگیری و معلق کرده است.

در مرداد ماه سال گذشته، در نتیجه تحقیقاتی که شرکت فایرآی (FireEye) روی کمپین‌های اینترنتی انجام داد، شبکه‌ای از حساب‌های جعلی منتسب به ایران کشف شده بود که به تولید اخبار جعلی می‌پرداختند.

مطلب مرتبط: بسته شدن حساب‌های کاربری مرتبط با حکومت ایران در فیسبوک، اینستاگرام و توییتر

یافته‌های فایرآی نشان داد که این نوع از تلاش‌ها، برای جهت‌دهی به افکار عمومی، محدود به روسیه نیست.

حالا فایرآی با ارایه اسنادی تازه از متدهای جدید حساب‌های منتسب به ایران پرده برداشته که با روش‌هایی خلاقانه سعی در جهت‌دهی نادرست به افکار عمومی دارند.

در شبکه‌ای که روز سه‌شنبه شناسایی و حذف شده، بیش از ۲۱ هزار حساب، یک یا چند صفحه از ۳۶ صفحه یاد شده را دنبال می‌کرده‌اند، ۱۹۰۰ حساب، در یک یا همه هفت گروه یاد شده عضو شده بوده‌اند و بیش از ۲۶۰۰ نفر نیز یک یا هر سه صفحه اینستاگرام یاد شده را دنبال می‌کرده‌اند.

یافته‌های فایرآی نشان می‌دهد بیشتر تمرکز این شبکه، روی ایجاد حساب‌های کاربری انگلیسی زبان بوده است، که اغلب آن‌ها به ويژه در توییتر بین آوریل ۲۰۱۸ تا مارس ۲۰۱۹ ساخته شده‌اند. این حساب‌های ردگیری شده اغلب به رسانه‌های انگلیسی زبان نیز نزدیک شده‌اند.

فایرآی در گزارشش تاکید کرده که در مشاهده و بررسی این حساب‌ها، تنها ارتباط آن‌ها با نقطه‌نظرات جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده و به ارتباط آن‌ها با شخص یا دولت خاصی اشاره نشده است. فیسبوک نیز ردگیری صفحه‌ها و حساب‌های یاد شده را نسبت به ارتباط‌های مشابه بررسی کرده و از اداره‌کنندگان این صفحات و حساب‌ها یاد نکرده است.

به گفته ناتانیل گلیچر (Nathaniel Gleicher) مدیر بخش سیاست‌های امنیت سایبری فیسبوک، نه تنها اطلاعاتی که در این عملیات شناسایی شده‌اند بسیار شبیه بوده‌اند، بلکه تکنیک‌ها و روش‌های متفاوتی برای بازنگاری و انتشار آن‌ها استفاده شده بود. بنابراین به نظر می‌رسد لازم است روش‌های مختلفی در هر بستر برای مقابله با این رفتارها در نظر گرفته شود.

انعکاس نظرات پیشرو و محافظه‌کارانه در کمپین‌های شناسایی شده در تحقیق تازه فایرآی نشان می‌دهد، جعل مستقیم هویت در حساب‌های کاربری توانسته نظرات آن‌ها را حتی به رسانه‌های آمریکایی و اسراییلی نیز انتقال دهد.

فایرآی حتی نقش‌هایی همچون روزنامه‌نگار را هم در این جعل هویت به طور گسترده مشاهده کرده است. فیسبوک نیز فعالیت‌ها و نوشته‌های مشابهی را با تمرکز بر ارتباط یک به یک ردگیری کرده که اگر چه پیش از این سابقه داشته‌اند، اما در خصوص حساب‌های مرتبط با ایران، تکاملی توصیف شده‌اند.

لی فاستر (Lee Foster)، مدیر بخش تحلیل عملیاتی داده‌ها در فایرآی، در رابطه با این گزارش می‌گوید «بخش شاخص این گزارش آنجاست که در آن مشخص شده از روش‌ها و متد‌هایی بهره برده شده که تصور می‌شود بسیاری از کاربران عادی از آن آگاهی دارند و فریب‌اش را نمی‌خورند. جالب آنکه فعالیت آن‌ها به یک رسانه یا پلتفرم خاص محدود نشده است، بلکه آن‌ها از مدل‌های مختلف برای دست‌کاری کل فضای اطلاعاتی استفاده می‌کرده‌اند».

کمپین‌هایی که فایرآی در تحقیق تازه ردگیری و کشف کرده، اکثرا ضد اسراییلی، در حمایت از فلسطین و در ضدیت با رژیم سعودی بوده‌اند که هم‌راستای سیاست‌های ایران بوده است؛ این موردی است که فیسبوک هم در بررسی‌های تیم امنیت سایبری خود مشاهده کرده و با همین الگو ردگیری و پاکسازی حساب‌ها و صفحه‌های یاد شده را انجام داده است.

همچنین فایرآی حساب‌هایی را کشف کرده که از توافق هسته‌ای ایران حمایت کرده و دیدگاه‌ها و عملکردهای دولت ترامپ، از جمله تصمیم کاخ سفید برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی را محکوم کرده‌اند. البته این حساب‌ها گاه و بی‌گاه در حمایت از ترامپ و ضدیت با ایران نیز ظاهر شده‌اند. شاید به این خاطر که توجه کاربران و دنبال‌کنندگان بیشتری را جلب کنند یا از روش‌های روس‌ها برای پیشگیری از شناسایی سریع‌تر و فرصت بیشتر برای انتشار داده‌های اشتباه بهره ببرند.

شرکت فایرآی اعلام کرد شبکه‌‌ای از حساب‌های کاربری جعلی و غیر معتبر در رسانه‌های اجتماعی که خود را جای کاندیداهای سیاسی و‌ روزنامه‌نگاران جا زده بودند، نزدیک انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۸ محتواهایی به نفع جمهوری اسلامی ایران و ضد دونالد ترامپ منتشر می‌کردند.

برخی حساب‌های جعلی در توییتر، به طور خاص سراغ کاندیداهای جمهوری‌خواه رفته‌اند و حساب آن‌ها را جعل کرده‌اند. در یک مورد که در شهریور ۱۳۹۷ اتفاق افتاد، ‌آن‌ها یک حساب کاربری درست شبیه حساب مارلا لیونگود (Marla Livengood)، نامزد کنگره از منطقه ۹ کالیفرنیا درست کرده بودند. این حساب جعلی برای اینکه تا حد ممکن شبیه حساب اصلی به نظر برسد حتی توییت‌های حساب اصلی خانم لیونگود را کپی می‌کرد. فیسبوک چنین رفتاری را در بستر سرویس‌های خود مشاهده نکرده است.

همانطور که اشاره شد، نقدهای این حساب‌های جعلی، در سال گذشته حتی به رسانه‌های جریان اصلی نیز راه پیدا کردند. به این ترتیب که در حالی که برخی از حساب‌ها در تلاش برای بی‌اعتبار کردن این رسانه‌ها و اخبارشان داشتند، گروهی دیگر از آن‌ها برای ایجاد بحث و گفت‌وگو در خصوص یک مقاله یا حتی انتشار مقاله خودشان، تلاش می‌کردند.

ردگیری فایرآی بر روی نوشته‌ها و حتی ستون‌های مرتبط با این شخصیت‌های جعلی، به رسانه‌هایی همچون The Times of Israel، New York Daily News و حتی Los Angeles Times ختم شده است.

با وجود اینکه تیم فایرآی هنوز به طور مستقیم عملکرد این حساب‌ها و شخصیت‌های جعلی را به منبع خاصی نسبت نداده‌اند، تاکید شده که سرعت عمل این حساب‌ها در به کارگیری روش‌های تازه برای رسیدن به اهداف‌شان نباید دست‌کم گرفته شود. به گفته فایرآی، هرچه کمپین‌های مشابه از سوی دولت‌ها یا گروه‌های تبهکار بیشتر و مستمر انجام شود، شناسایی راه و روش‌های جایگزین آن‌ها ضرورت بیشتری پیدا می‌کند.

فاستر در همین رابطه می‌گوید، به نظر من شناخت تنوع تاکتیک‌هایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار مهم است. کل مساله یک عملیات نفوذ است که از یک مشکل اجتماعی سرچشمه می‌گیرد و ما باید راه مقابله و برخورد مناسب با آن را پیدا کنیم.