آمار انجمن ناشران بریتانیا نشان می‌دهد که فروش کتاب در این کشور در سال ۲۰۲۰، به‌رغم تعطیلی کتابفروشی‌ها، ۷ درصد افزایش یافته است؛ به‌ویژه فروش کتاب‌های داستان و صوتی رشد قابل‌توجهی داشته است.

فروش کتاب‌های داستانی در بریتانیا در سال ۲۰۲۰، برای ناشران این کشور بیش از ۱۰۰ میلیون پوند سود داشته است، سالی که مردم در قرنطینه خانگی به سر می‌بردند و به دامان کتاب‌ها پناه بردند.

بر اساس تازه‌ترین آمار انجمن ناشران بریتانیا، فروش کتاب‌های داستانی ۱۶ درصد افزایش داشته است و از رقم ۵۷۱ به ۶۸۸ میلیون پوند رسید. فروش کتاب‌های صوتی نیز بیش از یک‌سوم افزایش داشته است.

این رونق ناگهانی فروش کتاب پس از دوره‌ای کسادی رخ داد. ابتدا در پی تعطیلی چند‌ماهه کتابفروشی‌ها، فروش کتاب‌های چاپی در بریتانیا ۶ درصد، معادل ۵/۳ میلیارد پوند، کاهش داشت. هم‌زمان فروش کتاب‌های الکترونیکی ۱۲ درصد، معادل ۳ میلیارد پوند، افزایش یافت.

مدیر اجرایی انجمن ناشران بریتانیا، استیون لوتینگا، در واکنش به این آمار گفت مردم در زمان قرنطینه وقت بیشتری داشته‌اند و به‌دنبال فرار از واقعیت بوده‌اند و بدین‌گونه، عشق به مطالعه در آن‌ها زنده شده است.

لوتینگا درباره حقوق پرداختی نویسندگان گفت بخش بزرگی از درآمد حاصل از فروش کتاب‌ها به‌عنوان حق تالیف به حساب نویسندگان واریز شده و رقم پرداختی به نویسندگان بیشتر از پیش بوده است. با این حال، لوتینگا گفت برخی نویسندگان با دشواری‌های روبه‌رو بوده‌اند؛ نویسندگانی که به شغل دوم متکی بوده‌اند و نتوانسته‌اند در سال ۲۰۲۰ در آن حرفه‌ها مشغول باشند، متضرر شده‌اند و نویسندگان بسیاری نیز از حمایت دولت بی‌نصیب مانده‌اند.

فروش کتابهای غیر‌داستانی نیز در سال ۲۰۲۰، تا ۴ درصد، معادل یک میلیارد پوند، افزایش داشت. فروش کتاب کودکان با افزایش ۲ درصدی به ۳۹۶ میلیون پوند رسید و فروش کتاب صوتی نیز با افزایش ۳۷ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹، به ۱۳۳ میلیون پوند رسید.

رییس انجمن ناشران بریتانیا گفت به‌رغم اتفاق‌های مثبتی که در در سال ۲۰۲۰، در حوزه نشر افتاده است، سالی چالش‌برانگیز برای ناشران آموزشی‌ بود و ناشران خرد و کتابفروشان نیز در سال ۲۰۲۰ متضرر شده‌اند. لوتینگا اظهار امیدواری کرد با بازگشایی کتابفروشی‌ها، مردم بار دیگر در کنار هم از کتابخوانی لذت ببرند. او تاکید کرد باید این فرصت کتابخوانی را به فال نیک گرفت و نگذاشت از دست برود.

کرونا بر سر صنعت نشر ایران چه آورده است؟

خبرگزاری ایمنا سوم اردیبهشت، مصادف با ۲۳ آوریل که یونسکو روز جهانی کتاب نامیده است، با چاپ مطلبی، درباره وضعیت نشر در ایران هشدار داد. فرهاد فروزنده، صاحب انتشارات یار مانا در اصفهان، در گفت‌وگو با این خبرگزاری، وضعیت ناشران کتاب در ایران را «ناگوار» توصیف کرد.

به نظر می‌رسد در ایران، کمبود کاغذ و کرونا هر دو دست‌به‌دست هم داده‌اند تا  صنعت نشر ایران را فلج کنند.

فروزنده درباره احتمال افزایش دو برابری قیمت چاپ کتاب در غیاب حمایت دولتی برای خرید کاغذ، هشدار داد. مهدی صاحب‌فصول، مدیر انتشارات نوشته، نیز در گفت‌‌و‌گو با ایمنا، با انتقاد از توقف تخصیص کاغذ دولتی به ناشران پیش از آغاز سال ۱۴۰۰، گفت واردات کاغذ متوقف شده است و این امر خود‌به‌خود بر قیمت‌ کتاب تاثیر می‌گذارد. صاحب‌فصول در ادامه افزود ناشران ناچارند کاغذ را از بازار آزاد تهیه کنند.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد تعطیلی کتابفروشی‌ها در ایران در دوران همه‌گیری کرونا، ضرر یک‌ روز و دو روز نیست و عواقب بلندمدتی در پی خواهد داشت. مدیر انتشارات یار مانا، ضمن انتقاد از تعطیلی کتابفروشی‌ها در دوران همه‌گیری کرونا، گفت: «وقتی کتابفروشی‌های رسمی و دارای پروانه و معتبر بسته باشد، دست کسانی که در کار قاچاق کتاب هستند برای کپی کتاب‌ها و فروش آن‌ها با درصد تخفیف‌های گزاف باز می‌شود. بنابراین حتی پس از بازگشایی کتابفروشی‌ها هم کتابفروشان با بازاری خراب مواجه می‌شوند.»

همچنین، برخلاف بریتانیا، به نظر می‌رسد اوضاع فروش آنلاین کتاب در ایران چندان مساعد نیست. فروزنده می‌گوید: « ۸۰ درصد مخاطبان کتاب مایل‌اند کتاب را لمس و آن را از نزدیک بررسی کنند و اگر ژانر کتاب را پسندیدند، آن را خریداری کنند. فضای کتابفروشی کمک می‌کند تا مخاطب در محیطی آرام و فرهنگی، کتاب مورد‌علاقه خود را از بین صدها کتاب انتخاب کند. فروش الکترونیکی صرفا برای کسی است که می‌داند به دنبال چه کتابی می‌گردد. روش مجازی به آمار کتابخوانی کشور و توسعه فرهنگی کمکی نمی‌کند.»

مدیر انتشارات نوشته نیز ضمن انتقاد از تعطیلی کتابفروشی‌ها در ایران در دوران همه‌گیری کرونا، آن را «اشتباه محاسباتی» خواند و گفت: «افراد برای ماندن در خانه نیاز به سرگرمی دارند… وقتی افراد نتوانند کتاب مورد‌علاقه خود را خریداری و مطالعه کنند بخشی از وقت آن‌ها در خانه به بطالت می‌گذرد. مسلم است که اگر بخشی از وقت افراد خالی باشد، آن را به کارهای دیگری از جمله قدم زدن در پارک‌ها و حضور در جمع‌ها اختصاص می‌دهند که جامعه را دچار مشکل می‌کند.»

صاحب‌فصول با تاکید بر مشکلات مربوط به کاغذ و کرونا، درباره احتمال سقوط قریب‌الوقوع صنعت نشر در ایران هشدار داد و افزود تعطیلی‌ کتابفروشی‌ها خسارت‌های دیگری به بار خواهد آورد.

ایبنا، خبرگزاری کتاب ایران، نیز در پی اعمال محدودیت‌ها بعد از تعطیلی‌های سال نو، درباره خطر رکود شدید و توقف فعالیت ناشران در ایران هشدار داده بود.