شما صفحه ای از سایت قدیمی ایران اینترنشنال را مشاهده می کنید که دیگر به روز نمی شود. برای مشاهده سایت جدید به iranintl.com مراجعه کنید.

از مرکز بهائیان تا مسجد آیت‌الله خامنه‌ای

۱۷ تیرماه ۱۳۹۲، در محل حوزه هنری در تهران، مسجدی افتتاح شد به نام «مسجد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای». اما آنچه در این مطلب به آن می‌پردازیم نه معماری و نه نام این مسجد، بلکه محل ساخت آن است.

حوزه هنری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی امروز در خیابان حافظ واقع شده است، جایی‌که مدتی «حظیره القدس»، مرکز بهائیان تهران، واقع شده بود. عمارت این مرکز در محوطه سرسبزی کنار خیابان تخت جمشید (طالقانی فعلی) ساخته شده بود. داخل محوطه نیز ساختمان دو طبقه‌ای به‌صورت تالار بنا شده بود که سقف‌های بلند و گچ‌کاری‌های متعدد داشت.

ساخت این بنای اداری‌ـ‌مذهبی با نظر و تایید محفل بهائیان ایران، در سال ۱۳۰۵ آغاز شد. ابتدا سیاوش سفیدپوش با نظارت غلامرضا امین، هر دو از بهائیان شناخته‌شده، منزلی را که متعلق به ورثه ضیا بود خریداری کردند. سه سال بعد در سال ۱۳۰۸، محفل بهائیان ایران تصمیم گرفتند سند مالکیت آن را به نام شوقی افندی، نتیجه بهاءالله شارع دیانت بهائی و نوه دختری عبدالبهاء، منتقل کنند. اردیبهشت سال ۱۳۱۰، اسدالله فاضل مازندرانی پیشنهاد بنای سالن اجتماعات حظیره القدس را مطرح کرد و شوقی افندی با آن موافقت کرد. بدین شکل، در روز جمعه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۱۰، اولین سنگ‌بنای آن به دست غلامرضا امین و میرزا ولی‌خان ورقا نصب شد.

طی سال‌ها، دفاتر اداری، سالن اجتماعات و باغ‌های حظیره القدس به‌مروز تکمیل و تجهیز شد. در آن سال‌ها شایعه کرده بودند که حظیره القدس در محل دفن طاهره قره‌العین تاسیس شده است، شایعه‌ای که هیچ اساس تاریخی نداشت و فقط بخشی از روند ایجاد حساسیت بیشتر به مرکز بهائیان تهران بود.

در این سال‌ها، اکثر روحانیون مطرح شیعه در ایران علیه این مرکز بیانیه‌هایی صادر کرده بودند. یکی از آن‌ها آیت‌الله ابوالقاسم کاشانی بود که گفته بود اگر این مرکز مسجد نشود، آن را ویران خواهد کرد. در این دوران، تعدادی از امرای ارتش شاهنشاهی ایران نیز برای آرامش خاطر روحانیون بارها وعده تصرف و حتی تخریب حظیره القدس را داده بودند. سپهبد احمد امیراحمدی، وزیر کشور وقت، سرلشکر ابراهیم ضرابی، فرمانده وقت لشکر سوار تهران، از نظامی‌هایی بودند که با آیت‌الله کاشانی دیدار کرده و به او وعده تصرف حظیره القدس را داده بودند.

در سال‌های پس از وقایع مرداد ۱۳۳۲، رابطه محمدرضا‌ شاه پهلوی با روحانیون گسترش پیدا کرده بود؛ چنانچه غلامرضا مصور رحمانی در کتاب خاطرات خود با عنوان «کهنه‌سرباز» می‌نویسد که سپهبد نادر باتمانقلیچ، رییس وقت ستاد ارتش که بعدها استاندار خراسان و نایب تولیت آستان قدس رضوی شد، با ماموریت مستقیم محمدرضا شاه پهلوی به دیدار آیت‌الله کاشانی رفت و آن‌جا بود که موضوع «منهدم کردن محل تجمع فرقه ضاله بهائی» مطرح کرد، اما این بار با اقدام مستقیم شخص خودش (روزنامه جوان، روح‌الله حسینیان ۱۳۸۹/۱۲/۲۹).

در همان زمان‌ بود که هم‌زمان با ماه رمضان سال ۱۳۷۴ قمری (۱۳۳۴ شمسی)، تقی فلسفی در سخنرانی‌هایش که از رادیو نیز پخش می‌شد مردم را به تجمع علیه دیانت بهائی و حتی تخریب اماکن بهائی تشویق و تهییج کرد. او به‌نمایندگی از آیت‌الله بروجردی برای ایراد این سخنرانی‌ها علیه بهائیان از شخص پادشاه اجازه گرفته بود.

سخنرانی‌های فلسفی نتیجه مطلوبی برای آن‌ها داشت، به‌نحوی‌ که سرانجام سرتیپ تیمور بختیار، فرماندار نظامی وقت تهران، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «چون تظاهرات و تبلیغات فرقه بهائی موجب تحریک احساسات عمومی شده است، لذا به‌منظور حفظ و انتظامات عمومی، دستور داده شده است قوای انتظامی، مراکز تبلیغات این فرقه را که حظیره القدس نامیده می‌شود اشغال نمایند... دولت در اجرای منویات اعلی‌حضرت همایون شاهنشاهی به احساسات و تمایلات مردم توجه داشته و همواره در اندیشه آسایش و برآوردن نیازمندی‌های عمومی است» (۱۳۳۴/۲/۱۶).

بعد از این بیانیه، نیروهای نظامی وارد محوطه حظیره القدس شدند. اما این برای مذهبیون کافی نبود و با شعار «مهدی بیا» مقابل حظیره القدس تجمع کردند. تجمع‌ها و اعتراض‌ها به جایی کشید که نظامی‌ها و در صف مقدم، سپهبد نادر باتمانقلیچ و سرتیپ تیمور بختیار حرکت کردند و خود کلنگ تخریب بخشی از سالن اجتماعات را که گنبدی بزرگ داشت کوبیدند (۱۳۳۴/۰۲/۲۱). به این ترتیب، گنبدی که طراحی آن با هوشنگ سیحون بود همراه سالن اجتماعات تخریب شد.

بعدها، تیمور بختیار این مکان را به بخشی از رکن دوم ستاد ارتش تبدیل کرد و در سال‌های بعد، حتی برخی زندانی‌ها به آن‌جا منتقل شدند. جعفر شجونی از روحانیونی بود که سال‌ها بعد، علیه نظام پادشاهی به مخالفت برخاستند؛ او در بخشی از خاطرات خود از زمان بازداشتش نوشته است: «بعد ما را به حظيره القدس بهائی در خيابان حافظ آوردند. ما را گوشه زندان بردند. زمستان بود و سرما. حدود دی‌ماه بود، واقعا از سرما می‌لرزيدم. پنجره‌های حظيره القدس را هم کنده بودند و اصلا پنجره نداشت» (روزنامه کیهان ۱۳۹۵/۰۹/۲۹).

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، حظیره القدس مصادره شد. «کانون نهضت فرهنگی اسلامی» که بعدها به «حوزه هنری» زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی تغییر‌ شکل داد حالا در همان مکان حظیره القدس بنا نهاده شده است.

حالا ۶ سال می‌گذرد از روزی که در آن زمین مسجدی ساخته شد که نام «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» بر سر‌در آن نقش بسته است، آیت‌اللهی که حکم به «نجاست» بهائیان داده است، هرچند خود بر اساس تعالیم دینی باور دارد «نماز در زمین غصبی باطل است».

کامیار بهرنگ
ایران‌اینترنشنال
تازه چه خبر؟
سازمان حقوق بشر ایران به نقل از منابع آگاه از «مرگ مشکوک» شاهین ناصری، از شاهدان شکنجه نوید افکاری، در سلول انفرادی زندان تهران بزرگ خبر داد. برادر...More
طالبان اسامی شماری از افراد از جمله دو نفر از فرماندهان نظامی طالبان را که به سمت‌های مهم دولتی منصوب کرده است، اعلام کرد. به گفته ذبیح‌الله مجاهد،...More
حسن زرقانی دادستان مشهد از بازداشت شش متهم پرونده کودک‌ربایی در این شهر خبر داد و اعلام کرد که متهم اصلی پرونده هنوز دستگیر نشده وفراری است. زرقانی...More
پارلمان اروپا در قطعنامه‌ای اعلام کرد گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان که بارها وفاداری ایدئولوژیک قوی خود به جمهوری اسلامی را نشان داده، دولت لبنان را...More
ارتش سودان در بیانیه‌ای که از تلویزیون دولتی این کشور پخش شد، اعلام کرد تلاش برای کودتا را خنثی کرده و اوضاع تحت کنترل است. یک عضو شورای حکومتی سودان...More