در هفته‌ای که گذشت، شرکت فیسبوک از برنامه‌هایش برای ارائه ارزی رمزپایه به نام لیبرا (Libra) پرده برداشت، ارزی که قرار است تا سال ۲۰۲۰ یا دیرتر عرضه شود و به‌ دلیل داشتن پشتوانه ارزهای دولتی و شرکت‌های امنیتی، نوسان چندانی نخواهد داشت.

فیسبوک در مجموعه‌ای ۱۲ صفحه‌ای، اوراق سفید (ا White Paper) مربوط به لیبرا را ارائه کرده است. بر اساس این اوراق سفید، قرار است بیش از ۲۰ شرکت به‌ عنوان شرکای فیسبوک در اجرای پروژه لیبرا مشارکت داشته باشند. 

اما با وجود نکته‌هایی که در این اوراق سفید مطرح شده است، کماکان پرسش‌ها و نکته‌های مبهم پرشماری بی‌پاسخ و نامشخص باقی مانده‌اند. پس از یک هفته تحلیل و بررسی این اوراق، در ادامه نظر گزارشگرها و دبیرهای خبری بلومبرگ در باره نکته‌های کلیدی ارز رمزپایه لیبرا می‌آید. 

جو ویزنتال (Joe Weisenthal)، دبیر ارشد اخبار دیجیتال در بلومبرگ

قطعی: گفته شده است لیبرا یک ارز رمزپایه خواهد بود، بنابراین طبیعی است مثل سایر ارزهای مشابه مانند «بیت‌کوین» و «اتریوم»، مدلی ذهنی از آن چه لیبرا قرار است بشود، موجود باشد. اما در واقع، باید این ارز را از جنبه تراکنش‌ها در شبکه‌های مالی ارزهای رایج دولتی مقایسه کرد. وقتی به سرویس‌هایی مثل پی‌پال (PayPal)، ونمو (Venmo)، اسکوئر (Square)، وی‌چت (WeChat) یا حتی وسترن یونیون (Western Union) فکر می‌کنیم، همه این شبکه‌ها در واقع یک سطح بالاتر از سیستم‌های مالی سنتی و با هدف سهولت و سرعت انجام انواع تراکنش‌ها (تجارت الکترونیک، نقد کردن چک و پول نقد) فعالیت می‌کنند. اما مشکل این شبکه‌ها نبود هم‌کنش‌پذیری و در اغلب اوقات، کارمزد بالای تراکنش‌‌ها است. 

لیبرا به مانند همه این شبکه‌ها یک سطح بالاتر از شبکه فعلی ارتباطات مالی قرار دارد و برای تثبیت قیمت و کاهش نوسان‌هایش، به‌ ازای هر سکه لیبرا، مبلغ مشخصی پول به‌ عنوان پشتوانه به بانک واریز خواهد شد. اما بر‌خلاف شبکه‌های مالی فعلی، لیبرا فرصتی برای یکپارچگی پرداخت‌ها در مقیاس جهانی ایجاد می‌کند که می‌تواند به کاهش چشمگیر کارمزد منتهی شود. به این ترتیب، در حالت تئوری، هر کسی می‌تواند بر پایه لیبرا برای خودش اپلیکیشن پرداخت بسازد. در این صورت، لیبرا می‌تواند برای اموری همچون تقسیم هزینه شام بین چند دوست یا پرداخت‌های نقدی در بازارهای در حال توسعه، توجه گروه قابل‌توجهی از کاربران را جلب کند. اما در نهایت در بهترین حالت، لیبرا را نباید «ارز‌رمز» نامید، بل که می‌توان آن را سیستم‌عاملی جهانی برای جابه‌جا کردن پول‌های بی‌پشتوانه یا پول‌های دستوری در شبکه مالی دانست.

بی‌پاسخ: به‌طور کلی دو روش برای نگهداری ارز‌رمزها وجود دارد. روش اول این‌ که از یک متولی یا متصدی استفاده شود، یعنی اگر کسی قصد خرید بیت‌کوین دارد، به سایتی مانند کوین‌بیس (Coinbase) برود و پس از خرید بیت‌کوین، آن را در کیف پولش در کوین‌بیس نگه دارد. در این صورت، آن شخص به سایت یاد‌شده یا سایت‌های مشابه و قوانین آن‌ها اعتماد کرده است و پول خود را آن‌ جا نگه می‌دارد. اما در صورتی که دولت یا قوه قضاییه کشوری که سایت تابع آن است برای شخص حکم جلب صادر کند، کوین‌بیس با دستور قضایی و به واسطه محدودیت‌های قانونی و شرایط استفاده از سایت، حساب شخص را مسدود می‌کند و حتی ممکن است پول فرد از دست برود.

اما راه دیگر آن است که بیت‌کوین را به‌ صورت مستقل و بدون کمک متولی‌ها یا متصدی‌های مربوطه نگهداری کرد. در این صورت، خود شخص رمزی را که با آن امکان دسترسی به بیت‌کوین وجود دارد نگهداری می‌کند. در این روش، رمز را می‌شود در یک اپلیکیشن کیف پول روی تلفن هوشمند یا روی کامپیوتر شخصی و روی کول‌دیسک ذخیره کرد، یا حتی روی کاغذ نوشت و در جایی امن نگهداری کرد. در این صورت، چنان چه ابزار نگهداری از بین برود یا گم شود، بیت‌کوینی که در آن کیف‌پول بوده هم از بین خواهد رفت. اما نهادهای قانونی امکان مسدود‌سازی بیت‌کوین آن کیف پول در شبکه را ندارند.

پرسشی که در مورد لبیرا بی‌پاسخ مانده این است که آیا اشخاص می‌توانند لیبرا را بدون نیاز به متصدی نگهداری کنند؟ آیا امکان نگهداری لیبرا روی کاغذ یا کول‌دیسک وجود دارد؟ در این صورت، شبکه مالی لیبرا چگونه مانع انتقال یا استفاده از پولی می‌شود که در قالب تکه‌ای کاغذ به تبهکارها داده می‌شود؟ فیسبوک اشاره کرده که برای ارز این شرکت سازوکارهایی جهت مقابله با محدودیت‌های قانونی لحاظ شده است. اما در صورتی که کاربران و دارندگان این ارز بتوانند آن را به‌ صورت مستقل نگهداری کنند، مشخص نیست چگونه از دست به دست شدن لیبرا بین تبهکارها پیشگیری می‌شود. چنانچه فیسبوک نتواند پیشگیری از این مشکل را ضمانت کند، آیا قوانین جاری اجازه عرضه آن را می‌دهند؟ 

لیبرا در تلفن‌های هوشمند به صورتی که در عکس می‌بینید در اختیار کاربر است و می‌تواند استفاده شود (حق کپی عکس متعلق به بلومبرگ است).

کرت واگنر (Curt Wagner)، گزارشگر رسانه‌های اجتماعی بلومبرگ

قطعی: فیسبوک در اوراق سفید منتشر‌ شده روشن کرده است که کاربران علاقه‌ای ندارند اطلاعات شخصی و مالی‌شان در هم آمیخته شود و ترجیح می‌دهند آن‌ها را جدا از هم نگه دارند. به همین منظور فیسبوک کیف پول کالیبرا (Calibra) را برای نگهداری و مدیریت لیبراهای کاربران تعریف کرده است. دیوید مارکوس (David Marcus)، مدیر بخش زنجیره بلوکی در فیسبوک، اشاره کرده است که کالیبرا اطلاعات مالی کاربران را در سرورهایی جداگانه و بی‌ارتباط با حساب فیسبوک آن‌ها نگهداری می‌کند.

بی‌پاسخ: در حال حاضر تقریبا تمام درآمد فیسبوک از طریق ‌آگهی‌ها است. اما روشن نیست برنامه این شرکت برای درآمدزایی از لیبرا چه خواهد بود. فیسبوک در بستر کالیبرا قصد دارد کیف پول‌هایی را در واتس‌اپ و اپ فیسبوک‌مسنجر تعبیه کند که انتقال پول بین کاربران ساده‌تر شود. این شاید برای فیسبوک دری باز کند تا بتواند به‌ صورت مستقیم به بازار پرداخت‌ها و تجارت‌های اینترنتی وارد شود. البته هرچند انتقال پول و انجام امور مالی از طریق نرم‌افزارهای پیام‌رسان در آسیا رایج است، این مساله در آمریکا هوادار چندانی ندارد و مشخص نیست کاربران آمریکایی تا چه اندازه به ارز فیسبوک و انتقال آن از طریق اپلیکیشن‌های پیام‌رسان اعتماد می‌کنند.

اُلگا خاریف (Olga Kharif)، گزارشگر ارز‌رمزها در بلومبرگ

قطعی: رمز‌ارزبازها و طرفداران آزادی‌های فردی به این خاطر جذب بیت‌کوین شده‌اند که هیچ شرکت یا دولتی آن را کنترل نمی‌کند و همه به‌ صورت غیرمتمرکز می‌توانند کنترلش کنند. هر کسی فقط با داشتن یک کامپیوتر، می‌تواند بخشی از شبکه بیت‌کوین باشد و تراکنش‌های شبکه را تایید کند. اما قرار است حداقل در ابتدای کار، فقط حدود ۱۰۰ سازمان لیبرا را کنترل کنند، که بیشتر آن‌ها شرکت‌های خصوصی‌اند. این به مذاق بسیاری از کاربران احتمالی این ارز خوش نخواهد آمد، چرا که می‌تواند شک مردم به این‌ که این سازمان‌ها و شرکت‌ها ممکن است اقدام به تولید بی‌پشتوانه و بی‌حساب پول کنند را برانگیزد.

 نوریل روبینی (Nouriel Roubini)، پروفسور اقتصاد و تجارت بین‌الملل از دانشکده بازرگانی دانشگاه استرن اسکول (Stern School) در نیویورک، لیبرا را «کلاهبرداری انحصارگرایانه» نامیده است. اما به گفته دیوید مارکوس، مدیر پروژه لیبرا در فیسبوک، این شبکه در نهایت قرار است کاملا توزیع‌شده عمل کند، هر‌چند به زمان تمرکززدایی آن اشاره‌ای نکرده است.

بی‌پاسخ: هدف لیبرا به‌صورت مشخص ۱/۷ میلیارد کاربر بدون بانک در سراسر دنیاست. با لیبرا، آن‌ها می‌توانند چیزی شبیه حساب بانکی دیجیتال در شرکت‌هایی مثل فیسبوک و شرکایش داشته باشند. مشکل اما این است که بر‌خلاف بانک‌های سنتی، مشخص نیست این حساب‌ها برای پس‌انداز و سپرده‌گذاری، سودی دریافت می‌کنند یا خیر. البته تقریبا هیچ‌کدام از کیف‌پول‌های دیجیتال که برای نگهداری ارز‌رمزها استفاده می‌شوند، به کاربران سودی پرداخت نمی‌کنند. فیسبوک نیز تاکید کرده است قصد ندارد در شبکه لیبرا خدمات بانکی ارائه دهد.

رابرت اشمیت (Robert Schmidt) و بن بِین (Ben Bain)، گزارشگرهای قوانین مالی در بلومبرگ

قطعی: عرضه لیبرا می‌تواند برای واشینگتن فاجعه به حساب آید. واکنش‌های منفی در پایتخت آمریکا می‌تواند برنامه جاه‌طلبانه فیسبوک برای عرضه لیبرا را تا میانه سال آینده میلادی به تعویق بیندازد. دموکرات‌ها در مقابله با فیسبوک و در رابطه با تعهدهای این شرکت در قبال حریم شخصی کاربران، به‌ سرعت رسانه‌های اجتماعی را مملو از پرسش‌های نقدآلود کرده‌اند. آن چه دموکرات‌ها را در مورد عرضه این ارز دیجیتال نگران می‌کند قدرت این شرکت در دنیای دیجیتال و نقش آن در تولید اخبار جعلی و همچنین حمله سیاسی روس‌ها است که در خلال رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ هم توانست خطرات بالقوه ایجاد کند. در مقابل، جمهوری‌خواه‌ها در قبال فیسبوک و پروژه لیبرا سکوت پیشه کرده‌اند.

 آن چه هر دو حزب بر آن توافق دارند کشاندن مدیران فیسبوک پای میز بازجویی در کاپیتول هیل (Capitol Hill) در خصوص لیبرا است. می‌توان انتظار داشت که در هفته‌های آتی شاهد حضور و سوگند خوردن مدیران فیسبوک در برابر کمیته با‌‌نک‌داری مجلس سنا و کمیته خدمات مالی دولت آمریکا باشیم.

بی‌پاسخ: هیچ نهادی برای نظارت بر چارچوب‌های قانونی استفاده از لیبرا مشخص نشده است. در واقع، هیچ آژانسی در آمریکا در حال حاضر مسئول نظارت و گسترش ارزهای دیجیتال در خارج از مرزهای آمریکا نیست و این می‌تواند مشکلاتی همچون پول‌شویی، خرید‌و‌فروش مواد مخدر و همچنین کلاهبرداری از افراد عادی را برای تبهکارها ساده کند. 

با پتانسیلی که فیسبوک به‌واسطه دو میلیارد کاربرش به‌ عنوان مشتریان احتمالی لیبرا دارد، دولت احتمالا مجبور است برای آن سیاست‌های بازار آزاد را وضع کند و نظارت‌های فدرال بر ارزهای دیجیتال افزایش پیدا می‌کند. بیش از شش نهاد قانونی امکان نظارت قضایی بر رمز‌ارزها را دارند و می‌توانند قوانین بیشتری را در این حوزه تصویب کنند. کمیسیون بورس و اوراق بهادار و همچنین کمیسیون معاملات آتی کالا به‌ واسطه تجربه در دیدبانی بازارها از مهم‌ترین نامزدهای جایگاه نظارتی قانونی و قضایی در این حوزه‌اند. کنگره هم می‌تواند در صدور قوانین جدید کمک کند. اما لازم است پیش از انتخابات ۲۰۲۰ قوانین مرتبط تعیین و تصویب شوند، که البته بعید به نظر می‌رسد.

دیوید مارکوس، مدیر پروژه لیبرا در فیسبوک، در کنفرانس F8 فیسبوک در سال ۲۰۱۸ (حق کپی عکس متعلق به بلومبرگ است).

جنی سورین (Jenny Surane)، خبرنگار اقتصادی و جولی ورهج (Julie Verhage) گزارشگر فناوری‌های مالی در بلومبرگ

قطعی: فیسبوک برای جلب اعتماد و افزایش تعداد تراکنش‌های کاربران به پشتیبانی موسسه‌های مالی و اقتصادی نیاز دارد. غیبت بانک‌ها در ابتدای راه لیبرا از چشم‌ها پنهان نمانده است، اما با وجود این، شبکه‌های مالی بزرگی چون ویزا (Visa) و مسترکارت (Mastercard) از این پروژه حمایت کرده‌اند. به‌ علاوه، فیسبوک چند تن از کارمندان پیشین «پی‌پال» را هم برای پروژه لیبرا به خدمت گرفته است.

بی‌پاسخ: شمار واقعی شرکت‌هایی که برای موفقیت لیبرا با هم کار می‌کنند به طور دقیق روشن نیست. ویزا و مسترکارت همیشه در استفاده از پول‌های دستوری در شبکه‌شان سختگیر بوده‌اند. بانک‌ها هم همیشه به‌ خاطر خطر بروز مشکلاتی همچون پو‌ل‌شویی، از ورود به بازار پول‌های دیجیتال اجتناب کرده‌اند. به‌ علاوه، مشخص نیست دیگر چه کسانی قرار است به این مجموعه بپیوندند. 

فیسبوک گفته امیدوار است تا ۱۰۰ سازمان و شرکت را برای مدیریت این ارز، جذب «اتحادیه لیبرا»‌ یا Libra Association کند و مشغول مذاکره با بزرگ‌ترین بانک‌های آمریکایی است. در همین رابطه، مدیر بانک سیتی‌گروپ (Citigroup) گفته است عضویت این بانک در اتحادیه لیبرا را مد نظر دارد.